Κείμενο:
Μαριάννα Αδάμ Γκρόγκου και Βασίλειος Δημ. Γεωργιόπουλος.
Οι Λειψοί ή Λειψώ είναι συστάδα 30 νησιών (24 νησίδες και 6 βράχοι) στο νότιο-ανατολικό
Αιγαίο. Απέχει 173,2 ν.μ. από τον Πειραιά και έχει 790 κατοίκους (απογραφή
2011).
Στην ομάδα αυτών των μικρών νησιών συνολικής έκτασης 17,350 τ.χλμ
συμπεριλαμβάνονται οι νησίδες: Αρέφουσα, Νήσοι Μανώλη, Μεγάλο Ασπρονήσι, Μακρύ
Ασπρονήσι, Μικρό Ασπρονήσι, Πάπλωμα, Κουλούρα Α, Κουλούρα Δ, Νότιο Ασπρονήσι Α,
Νότιο Ασπρονήσι Δ, Μεγάλο Καλαπόδι, Μικρό Καλαπόδι, Λύρα, Σταυρή, Πιλάβι,
Ψώμου, Καπαρονήσι, Πιάτο , Μακρονήσι, Φράγκος, Σαράκι.
Η επιφάνεια του κύριου νησιού Λειψοί είναι 15,8 τ.χλμ. με ανάπτυγμα ακτής
36 χλμ. Το έδαφος του νησιού αποτελείται από χαμηλούς λόφους (μέγιστο ύψος έχει
η Σκάφη με 277 μ. και ακολουθεί η Πλάκα με 200 μ. ύψος στο ΒΔ τμήμα του) και
μικρές κοιλάδες. Υπάρχουν, επίσης, όρμοι (Φοντάνα, Μοσχάτο, Ταρσανάς), παραλίες
(Λιεντού, Πλατύς Γυαλός, Κατσαδιά, Τουρκόμνημα, Χοχλακούρα) και βραχώδη
ακρωτήρια (Γκάτης, Μονοδέντρι, Γλαρόκαβος).
Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία (αμπελουργία, οινοποιία, παραγωγή
ελιάς - ελαιολάδου και δημητριακών), την κτηνοτροφία (παραγωγή ντόπιων τυριών),
την αλιεία, το εμπόριο και τον τουρισμό. Χαρακτηριστικό προϊόν του νησιού
αποτελεί το κόκκινο γλυκό κρασί της ποικιλίας φωκιανό.
Αειφόρος ανάπτυξη
Το νησί συμμετέχει στο Δίκτυο Δάφνη που προωθεί την αειφόρο ανάπτυξη στα
νησιά του Αιγαίου. Στο Γυμνάσιο Λειψών έχει δημιουργηθεί η μαθητική εταιρεία
ΤεχνοΛειψία με στόχο την παραγωγή και προώθηση τοπικών Προϊόντων και την πολιτιστική
ανάδειξη του τόπου , κατά το σχολικό έτος 2012-2013 έχει κερδίσει ειδική
διάκριση στο διαγωνισμό αειφόρου σχολείου από την Ελληνική Εταιρεία
Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Ο δήμος Λειψών έχει αναπτύξει συνεργασίες και
συμμετοχές σε δίκτυα τοπικά, περιφερειακά και ευρωπαϊκά για την προώθηση της
τοπικής ανάπτυξης: το ΣΥ.Ν.Δ.Κ.Ε (Συμβούλιο Νησιωτικών Δήμων & Κοινοτήτων
Ελλάδας), τον Κοι.Σ.Π.Ε (Κοινοτικός Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης), την
Europe Direct, τη Διανησιωτική Συνεργασία (Λέρος-Πάτμος-Λειψοί-Αγαθονήσι), την
Ανοικτή Αγκαλιά, το Δίκτυο Τουριστικών Δήμων, την Ομάδα Αιγαίου και την
Αναπτυξιακή Δωδεκανήσου. Οι Λειψοί καταγράφονται στον κατάλογο Ευρωπαϊκό
Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 υπό τον τίτλο «Αρκοί, Λειψοί, Αγαθονήσι και
βραχονησίδες» και με κωδικό GR4210010 ως τόπος Κοινοτικής Σημασίας και Ειδικής
Προστασίας. Το 2006 η περιοχή εγκρίθηκε ως τόπος Κοινοτικής Σημασίας για τη
Μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επίσης, το νησί
περιλαμβάνεται στον κατάλογο των βιοτόπων Corine λόγω της ιδιαίτερης πανίδας
και χλωρίδας του.
Υποδομές
Το νησί διαθέτει μεγάλο λιμάνι χωρισμένο σε τρεις ζώνες:
τουριστική, για την υποδοχή των πλοίων της γραμμής κάθε χωρητικότητας,
αλιευτικών σκαφών και σκαφών αναψυχής (οργανωμένη μαρίνα),
εμπορική για φορτηγά πλοία και για την τροφοδοσία ύδατος και καυσίμου.
Υπάρχει Χ.Υ.Τ.Α στην τοποθεσία «Κυδωνιές», Λιμνοδεξαμενή χωρητικότητας
42.000 κ.μ. στην τοποθεσία «Παναγιά του Χάρου», Δεξαμενή 1000 κ.μ. και μονάδα
βιολογικού καθαρισμού των αστικών λυμάτων. Τα τελευταία χρόνια λειτουργεί
πρόγραμμα ανακύκλωσης των τεσσάρων βασικών υλικών: πλαστικό, χαρτί, αλουμίνιο,
γυαλί, ενώ από το 2012 οι Λειψοί έχουν ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα
«Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη» με απόφαση του Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου
για την μετατροπή του Χ.Υ.Τ.Α σε Χ.Υ.Τ.Ι. (Χώρων Υγειονομικής Ταφής
Υπολειμμάτων). Το νησί διαθέτει οδικό δίκτυο 20 χιλιομέτρων που συνδέει τον
οικισμό με πολλές περιοχές του νησιού. Για τις μετακινήσεις υπάρχει υπηρεσία
ταξί και, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, λεωφορείο που συνδέει τον οικισμό με
τις παραλίες. Υπάρχει καθημερινή θαλάσσια επικοινωνία με τα γύρω νησιά και με
τον Πειραιά μία φορά την εβδομάδα. Το νησί διαθέτει, επίσης, ελικοδρόμιο. Στον
οικισμό λειτουργεί Πολυδύναμο Κέντρο Υγείας, ενώ στην περιοχή του λιμανιού
υπάρχει η βιβλιοθήκη «Οδυσσέας Ελύτης» που κτίστηκε με πρωτοβουλία της UNESCO.
Παλαιότερα λειτουργούσε υπό την αιγίδα του ΕΟΜΜΕΧ Σχολή Ταπητουργίας η
επαναλειτουργία της οποίας έχει ενταχθεί στα πλαίσια του προγράμματος INTERREG
iv. Στο κέντρο του οικισμού υπάρχει ειδικός χώρος που φιλοξενεί την
Αρχαιολογική Συλλογή η οποία περιλαμβάνει αντικείμενα διαφόρων ιστορικών
περιόδων.
Εκπαίδευση
Οι Λειψοί έχουν Ολοήμερο Νηπιαγωγείο, Ολοήμερο Δημοτικό και Γυμνάσιο με
Λυκειακές Τάξεις.
Πολιτισμός
Στις δεκαετίες του 1960 και 1970 σημειώθηκε μεγάλο κύμα μετανάστευσης
προς τη Γερμανία, το Βέλγιο αλλά, κυρίως, προς την Αυστραλία και τις Η.Π.Α. Οι
μετανάστες έχουν δείξει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους για τον τόπο τους
χρηματοδοτώντας διάφορα έργα, όπως το Ηρώο στο λιμάνι. Τα πολιτιστικά δρώμενα
είναι συνδεδεμένα με τον κύκλο της ζωής και της παραγωγής με χαρακτηριστικές
εκδηλώσεις τη Γιορτή του κρασιού (3 με 4 τέσσερις φορές το χρόνο), ο Κλείδωνας
στις 24 Ιουνίου και το πανηγύρι της Παναγίας του Χάρου στις 22 Αυγούστου.
Μνημεία
Σπήλαιο Λιεντού, Σπηλιά του Φιδιού, Κάστρο-αρχαία ακρόπολη, Κουσέλιο και
Παναγιά Κουσέλιου, Παναγιά του Χάρου, Άγιος Σπυρίδωνας - Άγιος Παντελεήμονας,
Πάνω και κάτω Κοίμηση, ο Μύλος του Αραβή, Αστυνομικός Σταθμός (δείγμα ιταλικής
αρχιτεκτονικής του΄30). και Εκκλησιαστικό-Λαογραφικό Μουσείο[
Θρησκευτική υπαγωγή
Οι Λειψοί ανήκουν στην Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου. Εκτός από την Πάτμο
και τους Λειψούς, στην Εξαρχία ανήκουν τα νησιά Αγαθονήσι, Λέβεθα και Αρκιοί
μαζί με τα γύρω από αυτά νησίδια. Η Εξαρχία τελεί υπό την άμεση δικαιοδοσία του
Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης φέρει στην Εξαρχία της
Πάτμου τον τίτλο: «Κυρίαρχος της Ιεράς Μονής και Εξαρχίας Παναγιώτατος
Οικουμενικός Πατριάρχης κκ Βαρθολομαίος».
Υπηρεσίες
Στους Λειψούς υπάρχει Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο, Αστυνομικός
Σταθμός, Λιμενικός Σταθμός, Τράπεζα, Ταχυδρομείο, Δ.Ε.Η. και Κ.Ε.Π.
Διοίκηση
• Δήμαρχος
είναι ο Φώτιος Μάγγος (2014/επανεκλ. 2019)
Οι Λειψοί αποτελούν ξεχωριστό δήμο (από το 1948) που περιλαμβάνει το
ομώνυμο νησί και την ακατοίκητη νησίδα Φράγκος (από το 2001). Με την εφαρμογή
της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης το 2011,
ουδεμία μεταβολή επήλθε στο Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 2.10.Γ. αυτού.
Έδρα του Δήμου είναι οι Λειψοί. Ο δήμος Λειψών διαθέτει Χορευτικό
Σύλλογο, Φιλαρμονική Ομάδα, Αθλητικό και Ιστιοπλοϊκό Όμιλο. Τα τελευταία χρόνια
έχει προχωρήσει σε αδελφοποιήσεις με τον Καραβά Κύπρου και το Μαλέ Τρέντο της
Ιταλίας.
