Μελετώντας
τις ευαγγελικές περικοπές που σχετίζονται με το γεγονός του Μυστικού Δείπνου
και της Σταυρώσεως διαπιστώνουμε ότι κατά τους Συνοπτικούς το βραδινό γεύμα της
Πέμπτης ήταν το πασχαλινό γεύμα (π.χ. Ματθαίου 26:17-19, Μάρκου 14:12-16, Λουκά
22:7-13), ενώ κατά τον ευαγγελιστή Ιωάννη το πρωί της Παρασκευής, που πήγαν τον
Ιησού μπροστά στον Πιλάτο οι ευσεβείς Ιουδαίοι δεν μπήκαν στον περίβολο του
Πραιτωρίου για να μην μολυνθούν, αλλά να μπορέσουν να φάγουν το πασχαλινό γεύμα
(Ιωάννη 18:28).
Κατά
καιρούς έχουν προταθεί διάφορες λύσεις σχετικά με το ποια μέρα έγιναν αυτά τα
δύο γεγονότα, οι οποίες ξεκινούν από την Τετάρτη 12 Νισάν. Η επίλυση του
προβλήματος είναι δύσκολη, καθώς τα αστρονομικά δεδομένα δεν έχουν παραδοθεί με
μεγάλη ακρίβεια. Παραδείγματος χάριν για να ορισθεί η αρχή ενός νέου σεληνιακού
μήνα έπρεπε να γίνει ορατή η νέα σελήνη. Αν όμως υπήρχε συννεφιά ήταν πιθανό να
χαθεί η μέρα και η έναρξη να μετατεθεί την επομένη. Ας δούμε όμως πρώτα πως
γιόρταζαν το Πάσχα οι Ιουδαίοι.
Η
εορτή γιορτάσθηκε για πρώτη φορά την παραμονή της φυγής τους από την Αίγυπτο. Η
ανάμνηση αυτού του γεγονότος παραμένει ισχυρή στον σχετικό εορτασμό μέχρι
σήμερα. Το εβραϊκό Πάσχα διαρκεί 8 ημέρες. Λέγεται και γιορτή των αζύμων, γιατί
όλες τις ημέρες που διαρκούσε δεν έτρωγαν ψωμί που είχε φουσκώσει με μαγιά ή
προζύμη. Μάλιστα, πριν την έναρξη της εορτής έκαιγαν όποια περισσεύματα τέτοιων
συστατικών υπήρχαν σε κάθε σπίτι. Το άζυμο ψωμί, το οποίο στα εβραϊκά λέγεται
«ματσά» μοιάζει με κράκερς και μπορεί να παρασκευαστεί είτε στο σπίτι είτε να
αγοραστεί έτοιμο.
Η
πρώτη ημέρα της εορτής είναι πάντα η 14η του μηνός Νισάν. Καθώς χρησιμοποιείται
το σεληνιακό ημερολόγιο, η ημερομηνία της εορτής μετακινείται. Μάλιστα για να
διορθώσουν κάπως το πρόβλημα αυτό και να διατηρείται η γιορτή πάντα μέσα στην
άνοιξη, κάθε τρία χρόνια παρεμβάλλουν έναν ακόμη μήνα και καλύπτουν την διαφορά
που έχει δημιουργηθεί σε σχέση με το ηλιακό ημερολόγιο. Έτσι η 14η Νισάν πέφτει
ανάμεσα στα μέσα Μαρτίου και στα μέσα Απριλίου.
Το
πασχαλινό δείπνο («σέδερ») περιλαμβάνει (μεταξύ άλλων) ψητό αρνί, πικρά χόρτα
(βρασμένα), τα οποία θυμίζουν τα πικρά χρόνια της σκλαβιάς, ψητό αυγό που
συμβολίζει τη γονιμότητα και φυσικά το ειδικό κόκκινο κρασί που αποτελεί και το
κεντρικό σημείο του εορτασμού. Το Πάσχα παραμένει και σήμερα μία οικογενειακή
εορτή και το τελετουργικό κατευθύνει ο πατέρας της οικογένειας.
Στην
φωτογραφία που ακολουθεί βλέπουμε το ειδικό πιάτο στο οποίο είναι τοποθετημένες
οι τροφές κατά την τάξη (κάτω από κάθε τροφή υπάρχει σχετική επιγραφή). Στο
κέντρο διακρίνουμε την εβραϊκή επιγραφή «πεσάχ» (= Πάσχα) που παραπέμπει στον
εβραϊκό πασχαλινό εορτασμό.
Στις
10 του μηνός Νισάν αγοράζουν τον πασχαλινό αμνό και τον σφαγιάζουν (ειδικοί
σφαγείς, οι οποίοι ακολουθούν τις οδηγίες του Νόμου) νωρίς το απόγευμα της 13ης
Νισάν. Το πασχαλινό δείπνο ακολουθεί είτε το βράδυ της 14ης είτε το βράδυ της 15ης
του μηνός.
Το
έτος που έγινε η Σταύρωση του Κυρίου η 14η Νισάν έπεσε Παρασκευή. Φαίνεται ότι
οι τρεις συνοπτικοί ευαγγελιστές, ο Ματθαίος, ο Μάρκος και ο Λουκάς,
χρησιμοποιούν έναν ελαφρώς διαφορετικό τρόπο υπολογισμού του χρόνου από τον
ευαγγ. Ιωάννη. Ο παραδοσιακός τρόπος ήταν από το απόγευμα της μίας ημέρας μέχρι
το απόγευμα της άλλης. Αυτόν τον τρόπο χρησιμοποιεί ο ευαγγελιστής Ιωάννης. Οι
άλλοι τρεις ευαγγελιστές φαίνεται ότι υπολογίζουν από την ανατολή του ήλιου
μέχρι την επόμενη ανατολή. Με αυτόν τον τρόπο φαίνεται ότι υπολόγιζε τις ημέρες
και ο όμιλος του Χριστού και των μαθητών (έχει υποστηριχθεί ότι αυτό το σύστημα
κυριαρχούσε στη Γαλιλαία που ήταν ο τόπος όπου κυρίως έδρασε ο Χριστός). Μεγάλο
σχετικό ενδιαφέρον έχουν οι αναφορές στην επίσκεψη των μυροφόρων στον τάφο του
Χριστού. Από αυτές φαίνεται γι’ αυτές η ημέρα άλλαζε με την ανατολή της
επομένης. Διαφορετικά θα είχαν επισκεφθεί τον τάφο αργά το απόγευμα του
Σαββάτου, όταν θα είχε λήξει η αργία της ημέρας. Αντιθέτως, μόλις άρχισε να χαράζει
και έληξε η αργία, οι γυναίκες έσπευσαν στο μνήμα για να ολοκληρώσουν τη
διαδικασία της ταφής, κατά τα ιουδαϊκά έθιμα και να εκφράσουν το σεβασμό και
την αγάπη τους προς το νεκρό.
Γνωρίζοντας
ότι η 14η Νισάν τη χρονιά που σταυρώθηκε ο Χριστός έπεσε ημέρα Παρασκευή,
μπορούμε να υπολογίσουμε ακριβώς την ημερομηνία που συνέβη το γεγονός. Η 14η
Νισάν, κατά την περίοδο που ο Πιλάτος ήταν έπαρχος της Ιουδαίας (26-36 μ.Χ.)
έπεσε ημέρα Παρασκευή τρεις φορές: 14 Απριλίου του 27, 7 Απριλίου του 30 και 3
Απριλίου του έτους 33. Από αυτές, κατ᾿ εκτίμηση, μάλλον πρέπει να επιλέξουμε
την 7η Απριλίου του 30. Συνεπώς η Ανάσταση έγινε κατά τη νύχτα 8ης προς 9η
Απριλίου του έτους 30. Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε ότι οι Ιουδαίοι
υπολόγιζαν τον χρόνο μετρώντας και τμήματα του χρόνου ακόμη και αν αυτά δεν
είχαν ολοκληρωθεί. Στην περίπτωση του Χριστού η Παρασκευή μετράται ως η πρώτη
ημέρα, παρά το γεγονός ότι έμεινε στον τάφο μόνο ένα μέρος της, το Σάββατο
είναι ούτως ή άλλως ολόκληρο (δεύτερη ημέρα) και η Κυριακή, παρά το ότι η
Ανάσταση έγινε λίγες ώρες μετά την έναρξή της, προσμετράται ως η τρίτη ημέρα.
Ο
άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος σε ομιλίες του στο ευαγγέλιο του ευαγγελιστή Ιωάννη,
σημειώνει ότι ο Χριστός με τους μαθητές Του γιόρτασαν το Πάσχα μία ημέρα πριν
από την εορτή των Ιουδαίων (δηλαδή το απόγευμα της 13ης Νισάν), κρατώντας τη
δική Του σφαγή για ανήμερα το Πάσχα (14η Νισάν). Με αυτή την θεολογική ερμηνεία
ξεπερνιέται το πρόβλημα του ποια σχέση με τον ιουδαϊκό εορτασμό είχε η θυσία
του Χριστού. Το πασχαλινό σφάγιο είναι πλέον ο ίδιος ο Κύριος. Αυτή τη σύνδεση
υιοθετεί και ο απ. Παύλος στην Αʹ προς Κορινθίους επιστολή του (κεφ. 5 στίχος
7) λέγοντας ότι το Πάσχα, αντί για άλλον αμνό, θυσιάσθηκε ο ίδιος ο Χριστός.
Κλείνοντας
το σημείωμα αυτό θα θέλαμε να τονίσουμε ότι όσο ενδιαφέρουσες και αν είναι οι
λεπτομέρειες για τη συνολική κατανόηση των γεγονότων της τελευταίας εβδομάδας
του Χριστού και ο προσδιορισμός της ακριβούς ημερομηνίας της σταυρώσεως, η
προσοχή μας δεν πρέπει να εστιάσει στα στοιχεία αυτά, αλλά στο ίδιο το γεγονός
της σταυρώσεως και της σημασίας του για το ανθρώπινο γένος. Το γεγονός αυτό
σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί κομβικό σημείο της ανθρώπινης
ιστορίας, καθώς, σε συνδυασμό με την Ανάσταση που το ακολούθησε, μας ελευθέρωσε
από τα δεσμά του θανάτου και μας οδήγησε στη σωτηρία.
Καλή Ανάσταση!
