«Γιάννης Ρίτσος – Πρώιμα ποιήματα και
πεζά»
Εισαγωγική
μελέτη και έκδοση κειμένων: Γιώργος Ανδρειωμένος.
Εκδόσεις
Κέδρος, 2018.
Το
εξαίρετο αυτό βιβλίο καλύπτει ένα μεγάλο κενό, που αφορά την άγνωστη -στο ευρύ
αναγνωστικό κοινό, τουλάχιστον- λογοτεχνική πορεία του μεγάλου ποιητή στα
δύσκολα νεανικά του χρόνια και την ταραγμένη δεκαετία της ζωής του (1924-1934),
όπου μετά την οικονομική καταστροφή της οικογένειάς του και τους θανάτους που
βίωσε στο κοντινό του περιβάλλον, ταλαιπωρήθηκε ο ίδιος από τη φυματίωση, τις
άθλιες συνθήκες διαβίωσης και θεραπείας στα σανατόρια, και εργαζόμενος πολλές
φορές σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Μέσα σ’ αυτό το ασφυκτικό κλίμα, από τα
εφηβικά του χρόνια σχεδόν, άρχισε να γράφει και να αρθρώνει τη λογοτεχνική του
φωνή. Στην παρούσα έκδοση φιλοξενούνται πεζά και ποιήματα που δημοσιεύτηκαν στο
περιοδικό «Διάπλασις των Παίδων» του Ξενόπουλου, στο φιλολογικό παράρτημα της
Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας, αλλά και σε άλλα έντυπα της εποχής.
Η
γλώσσα του ποιητή, όπως γράφει στην πλούσια εισαγωγική του μελέτη, ο Καθηγητής
του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου κ. Γιώργος Ανδρειωμένος, βρίσκεται κοντά σε
εκείνην των δύο πρώτων δημοσιευμένων συλλογών του Ρίτσου (Τρακτέρ, Πυραμίδες),
οι οποίες, ως γνωστόν, γράφτηκαν στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1930 και
δεν είναι άλλη από τη «¨δοκιμαζόμενη¨ δημοτική της εποχής (λέξεις ¨λαϊκές¨,
¨επαναστατικές¨, ξενισμοί και λέξεις με λόγια μορφή). Πρόκειται για τη γλώσσα
που ο Τέλλος Άγρας ονόμασε ¨νεοδημοτική¨».
Ως
προς τη θεματική τους, η προσωπική τραγωδία, η άφατη θλίψη που φτάνει ως τα
όρια του θρήνου, η χαμένη χαρά που συχνά συνοδεύεται από το παράπονο και η
έντονη νοσταλγία χαρακτηρίζουν μεγάλο αριθμό των συγκεκριμένων ποιημάτων
(σελίδες: 70-71, «Τα νεανικά χρόνια και γραπτά του Γιάννη Ρίτσου»).
Πρόκειται,
σαφώς, για μιαν αξιοθαύμαστη έκδοση που συμπληρώνει και προστίθεται στην ήδη
πλούσια βιβλιογραφία για τη ζωή και το έργο του κορυφαίου Έλληνα ποιητή. Ένας
τόμος που δεν απευθύνεται μόνο στους «ειδικούς και μυημένους», αλλά σε ένα
ευρύτερο αναγνωστικό κοινό που αγαπά την ποιητική γραφή του Ποιητή της
Ρωμιοσύνης (https://www.yannisritsos.gr/).
Παρακάτω
μια ενδεικτική, πρώιμη ποιητική αποτύπωση:
«ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ» (1927)
Στον κήπο μέσα όλα τα λουλούδια
δίχως φροντίδα χρόνια, μαραθήκαν
-πάνε κι αυτοί που τα προσέχανε
που τρυφερά τ’ αγάπαγαν, χαθήκαν.
Τις μαργαρίτες που τις ρώτησα,
στα παιδικά μου χρόνια, αν μαγαπούσε
ό,τι πιο αγνά ως τα τώρα αγάπησα,
με την ψυχή στο χέρι που μαδούσε…
Δές τες: κοτσάνια τώρα ολόξερα,
Κάποιος καϋμός τις έχει λές μαράνει,
-μα τι με νοιάζει; Τι θα ρώταγα;
ό,τι αγαπάω έχει πεθάνει.
Οπισθόφυλλο
(απόσπασμα από τον πρόλογο της έκδοσης):
Ο
Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) υπήρξε ένας από τους πολυγραφότερους και
διασημότερους δημιουργούς των σύγχρονων ελληνικών γραμμάτων. Μολονότι έχουν
δημοσιευθεί πολυάριθμες εργασίες για τη ζωή και το έργο του, δεν έχει μελετηθεί
επαρκώς ἡ πρώιμη περίοδος της λογοτεχνικής δημιουργίας του, εντός της δεκαετίας
του 1920 και στα πρώτα έτη της επομένης, ώστε να διαφανεί με ευκρίνεια ἡ
διαμόρφωση της ποιητικής του ιδιοσυγκρασίας κατά τα μαθητικά και νεανικά του
χρόνια, ήτοι πριν αποφασίσει να εκδώσει την πρώτη του ποιητική συλλογή Τρακτέρ,
στα 1934.
Στόχος,
επομένως, της παρούσας εργασίας είναι να συγκεντρώσει και να συζητήσει τα πρώτα
δημοσιευμένα (και μόλις δύο αδημοσίευτα) δείγματα γραφής του Ρίτσου, συνδέοντάς
τα, παράλληλα, με τις ποικίλες περιπέτειες του βίου του και εντάσσοντάς τα στη
σύγχρονή τους πολιτική και πολιτιστική συγκυρία. Ακόμη, πέρα από το σύνολο των
οικείων ποιητικών και πεζών κειμένων του Ρίτσου που έχουν εντοπιστεί, θα
εξεταστεί ἡ σχετική με αυτόν κριτικογραφία της περιόδου 1924-1934, ώστε να διαφανούν
οι πρώτες δια του Τύπου αντιδράσεις απέναντι στα νεανικά γραπτά του.
