Γράφει ο Γιάννης Α. Μπίρης
Στη
βόρεια Μεσσηνία, στο χωριό Δεσύλλα μετά το Διαβολίτσι και το Παραπούγκι, η
βιβλιογραφία μάς στέλνει σε μια οχύρωση που κεντρίζει το ενδιαφέρον. Περίπου
ενάμισι χιλιόμετρο από το χωριό, στα ανατολικά, βρίσκεται η τοποθεσία Τρύφα.
Εδώ, τον Ιούνιο του 1900, βρέθηκαν δυο μωσαϊκά δάπεδα, που φαίνεται ότι ανήκαν
σε ρωμαϊκή έπαυλη ή κάποιο μεγαλόπρεπο ιερό. Τα κεραμικά ευρήματα που κατά
καιρούς βρίσκονται επίσης εδώ, υποδηλώνουν την αξιόλογη κατοίκηση αλλά και
οχύρωση του χώρου και σε άλλες παλιότερες περιόδους.
Στην
κορυφογραμμή πάνω από την Τρύφα και συγκεκριμένα στη θέση Ελληνικό που ήταν
παλιό μοναστηριακό μετόχι, πάνω από τις γραμμές του τρένου, σώζονται τα λείψανα
μιας οχύρωσης σε μήκος μερικών εκατοντάδων μέτρων και σε ύψος το πολύ ενός
μέτρου από το έδαφος.
Αυτά
τα ερείπια πρέπει να αφορούν το γκρεμισμένο περιτείχισμα της ακρόπολης κάποιας
σημαντικής πόλης που βρισκόταν στη θέση Τρύφα στην αρχαιότητα. Από αυτή τη θέση
των σημερινών ερειπίων της αρχαίας οχύρωσης, η θέα και η εποπτεία της γύρω
περιοχής είναι εκπληκτική.
Πάνω
σε προϋπάρχοντα κυκλώπεια τείχη, οι Ρωμαίοι έχτισαν ξανά κάποιο οχυρό, όχι όμως
στην αρχική του έκταση και μορφή. Η ακρόπολη πρέπει να βρέθηκε στην ακμή της τη
Μυκηναϊκή εποχή, αλλά και αργότερα, την εποχή των Μεσσηνιακών πολέμων. Παλιότερα
είχε τοποθετηθεί εδώ η ακρόπολη της αρχαίας Ανδανίας, της ιερής πόλης της
Μεσσηνίας του Στενυκληρικού πεδίου, που ήταν γνωστή κυρίως από τις ιερές
μυστηριακές τελετές που γίνονταν σ" αυτήν.
Τα
μυστήρια της Ανδανίας ήταν μια μεταλαμπάδευση των Ελευσίνιων μυστηρίων στη
Μεσσηνία, στο Καρνάσιο άλσος, την εποχή του μυθικού βασιλιά Πολυκάονα και της
φιλόδοξης βασίλισσας Μεσσήνης, περίπου το 2.000 π.Χ. Στην Ανδανία αλλά και σε
ολόκληρη τη Μεσσηνία οι μυστικιστικές τελετές για τη Δήμητρα και την Κόρη, που ειδικά
στη Μεσσηνία ονομαζόταν Αγνώ, αποτελούσαν ύψιστη θρησκευτική εκδήλωση των
μυημένων με όρκο: «ομνύω τους θεούς, οις τα μυστήρια επιτελείται, επιμέλειαν
έξειν». Οι μυημένοι πιστοί και οι "ιεροί" και "ιερές"
συμμετείχαν στις τελετές του "ιεροφάντη" με ευλάβεια και μεγάλο
μυστικισμό.
Ενώ
λοιπόν είχε επικρατήσει η άποψη ότι η Ανδανία ήταν στου Δεσύλλα, το 1858 στο
χωριό Πολίχνη βρέθηκαν δυο λίθινες πλάκες με χαραγμένες πάνω τους λεπτομέρειες
από τις διατάξεις για την τέλεση των μυστηρίων της Ανδανίας. Οι πλάκες αυτές
χρησιμοποιήθηκαν το 1870 στο χτίσιμο του ναού του παρακείμενου χωριού
Κωνσταντίνοι. Εκεί αξιολογήθηκαν από το Nattan Valmin της Swedish Messenia
Expedition (1927-34). Ο Valmin με αυτά τα τεκμήρια "τοποθέτησε" την
Ανδανία στο χωριό Πολίχνη. Στην είσοδο του ναού του χωριού Κωνσταντίνοι, όπου
είναι εντοιχισμένες αυτές οι πλάκες από το 1870, μπορεί να διαβάσει κανείς
κάποια από τα χαραγμένα σε αυτές κείμενα. Αυτά θα πρέπει να αναφέρονται σε μια
προσπάθεια αναδιοργάνωσης των μυστηρίων της Ανδανίας, μετά από δελφικό χρησμό
το 91 π.Χ. Ομως το αν οι πλάκες που βρέθηκαν στην Πολίχνη, είχαν κατασκευαστεί
εκεί ή είχαν μεταφερθεί από αλλού, δεν μπορεί να απαντηθεί με σιγουριά. Ισως
αυτό να έκανε και τον Nattan Valmin να υπαναχωρήσει από την αρχικά απόλυτη θέση
του για την Ανδανία.
Ακριβώς
απέναντι από το γκρεμισμένο τείχος της ακρόπολης στο Ελληνικό του Δεσύλλα,
υπάρχει ο λόφος του Σπαρτινού. Οπως είναι προφανές, το τοπωνύμιο έρχεται από
την εποχή των Μεσσηνιακών πολέμων. Φαίνεται ότι οι Σπαρτιάτες στις επιδρομές
τους για τον έλεγχο της ανυπότακτης βόρειας Μεσσηνίας, συνήθιζαν να
συγκεντρώνονται στο λόφο απέναντι από την ακρόπολη της αρχαίας πόλης και να
επιτίθενται στους οχυρωμένους Μεσσηνίους της κορυφογραμμής του Ελληνικού.
Τα
κατάλοιπα της αρχαίας οχύρωσης, που περιβάλλει την ακρόπολη του Ελληνικού
ταυτίστηκαν από το Σουηδό αρχαιολόγο Mattias Natan Valmin με την αρχαία Αμφεια,
που ιδρύθηκε στη θέση αυτή, ώστε να ελέγχει το πολυσύχναστο πέρασμα προς την
Αρκαδία. Είναι πιθανό η οχύρωση να συνδέεται με τις πολεμικές επιχειρήσεις κατά
τη διάρκεια του Α΄ Μεσσηνιακού πολέμου με τη Σπάρτη (900-700π.Χ.). Στην
ευρύτερη περιοχή διάσπαρτα αρχαία ερείπια μαρτυρούν δραστηριότητα και κατά τα
ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια. Συγκεκριμένα, κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό
του Δεσύλλα βρέθηκε έπαυλη των ρωμαϊκών χρόνων με πολυτελή ψηφιδωτά δάπεδα. Στη
θέση Σκούπα εντοπίστηκε επίσης υδραγωγείο των ρωμαϊκών χρόνων (31π.Χ. - 400
μ.Χ), ενώ στη θέση Τζορότα υπάρχουν λείψανα ρωμαϊκής οχύρωσης με τετράγωνο
πύργο.
Οποιας
πόλης ακρόπολη κι αν ήταν αυτό το οχυρό στη βόρεια Μεσσηνία, δεν μπορείς παρά
να θαυμάσεις την εποπτική θέση του σ' αυτή τη σχεδόν απρόσβλητη κορυφογραμμή.
Τα ίχνη στη γύρω περιοχή, κυρίως από τα κατά καιρούς αναγραφόμενα αλλά και τα
ευρήματά της, δίνουν την εντύπωση ότι στο Δεσύλλα είχε ακμάσει κάποια ισχυρή
πόλη, από τη Μυκηναϊκή εποχή που συνέχισε να ζει αξιόλογα μέχρι και την εποχή
των Ρωμαίων. Τα κεραμικά ευρήματα αλλά και τα μωσαϊκά δάπεδα στη θέση Τρύφα
δίνουν τη βεβαιότητα μιας διαχρονικά αξιόλογης κατοίκησης και οχύρωσης της
περιοχής. Αν δεν υπήρχαν οι βάρους 400 κιλών πλάκες που βρέθηκαν στην Πολίχνη,
τότε πολλά θα ταίριαζαν με την εδώ τοποθέτηση της ακρόπολης της αρχαίας
Ανδανίας.
Οσο δύσκολη κι αν είναι η
ανάβαση στο Ελληνικό για την ανεύρεση των ερειπίων της αρχαίας οχύρωσης, αξίζει
τον κόπο. Μια φανταστική θέα της Στενυκλάρου, της εύφορης πεδιάδας της βόρειας
Μεσσηνίας, τονίζει τη σπουδαιότητα της οχυρής θέσης αλλά και τη χαρακτηριστική
ομορφιά του μεσσηνιακού τοπίου.
ΠΗΓΗ:
www.eleftheriaonline.gr
