Καλαμάτα: Πρωτεύουσα δημιουργίας Η ζωντάνια αυτής της πόλης δεν έχει το ταίρι της! Η Καλαμάτα δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη πόλη ολόκληρης της Μεσσηνίας, είναι ένας ανεξάντλητος πυρήνας ζωής και δραστηριότητας, μια πόλη που τιμά τις ρίζες της αλλά έχει και το βλέμμα της σταθερά στραμμένο στο μέλλον.

Αν δεν υπήρχε η Καλαμάτα, η Μεσσηνία θα ήταν ένας διαφορετικός τόπος. Κάποια άλλη πόλη θα είχε τη θέση της πρωτεύουσας, σίγουρα, μα δε θα ήταν Καλαμάτα. Δε θα έσφυζε από ζωντάνια και όρεξη για καινούρια πράγματα, δε θα είχε τη δική της φιλοσοφία απέναντι στη ζωή. Καλαμάτα είναι μία, κι εκεί, στη φιλόξενη σκιά του μεγαλόπρεπου Ταϋγέτου, απλωμένη στις όχθες του ποταμού Νέδοντα, η μεγαλύτερη πόλη της Μεσσηνίας (και δεύτερη της Πελοποννήσου μετά την Πάτρα) με τους 70.000 περίπου κατοίκους έχει τον τρόπο να ξεπερνά τις δυσκολίες, να φτιάχνει τη ζωή της, να εμπνέει τους νέους ανθρώπους.

Αν και η ιστορία της ξεκινά από τα ομηρικά χρόνια (ο επικός ποιητής την αναφέρει με το όνομα «Φαρές»), εντούτοις η Καλαμάτα θα αργήσει ιστορικά να αναπτυχθεί. Ακόμη και όταν κύριοι της Πελοποννήσου ήταν οι Βυζαντινοί, η μικρή τότε πόλη-φρούριο δε θα παίζει μεγάλο ρόλο στις εξελίξεις. Στα 1205, όμως, πέφτει στα χρόνια των Φράγκων, αρχίζει να καθιερώνεται το όνομα «Καλαμάτα» (από ένα βυζαντινό μοναστήρι της Παναγίας) και, το σπουδαιότερο, χτίζεται το Κάστρο της, που μέχρι σήμερα εξακολουθεί να δεσπόζει πάνω από την πόλη.

Το Κάστρο είναι και η ιδανική αφετηρία για την περιήγηση στη σύγχρονη Καλαμάτα. Είπαμε ότι το έχτισαν οι Φράγκοι, όπως όμως συμβαίνει συνήθως σ' αυτές τις περιπτώσεις, δεν έμεινε και πολύ στα χέρια τους. Από εδώ πέρασαν ακόμα Τούρκοι και Ενετοί, με τον κάθε κατακτητή να βάζει το «χεράκι» του στη διαμόρφωση του Κάστρου, βάλε και τις μεγάλες αφαιρέσεις υλικών που έγιναν κατά καιρούς από τους κατοίκους προκειμένου να μπορέσουν να χτίσουν τα σπίτια τους, και έχεις μια εικόνα για το πώς διαμορφώθηκε το Κάστρο στο πέρασμα του χρόνου.

Δεν λείπουν τα γραφικά καλντερίμια στην Καλαμάτα.

Σήμερα το Κάστρο της Καλαμάτας είναι όχι απλά επισκέψιμο, αλλά ένα ζωντανό κύτταρο του οργανισμού της πόλης. Στους χώρους του έχει κατασκευαστεί ένα όμορφο αμφιθέατρο που κατά καιρούς φιλοξενεί διάφορες παραστάσεις αλλά και εκδηλώσεις στα πλαίσια του φημισμένου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού της πόλης. Οσο για τη θέα από εδώ ψηλά; Ολόκληρη η Καλαμάτα απλώνεται στα πόδια σου, νωχελική μα περήφανη.

Μέχρι και τις αρχές του περασμένου αιώνα, η πόλη δεν είχε ξεπεράσει κάποια όρια «ασφαλείας» μακριά από το φρούριο. Σιγά σιγά, ωστόσο, άρχισε να επεκτείνεται μέχρι που έφτασε μέχρι τη θάλασσα και η πόλη ενώθηκε πολεοδομικά με το λιμάνι. Ακολουθώντας την πορεία του χρόνου, μπορείς κι εσύ να κατηφορίσεις από το Κάστρο· σε λίγο θα φτάσεις στην πλατεία Υπαπαντής, με τον ομώνυμο εντυπωσιακό ναό με τους ασημένιους τρούλους, η Μητρόπολη της Καλαμάτας. Κάπου εδώ οριοθετείται και το ιστορικό κέντρο της πόλης, με την πλατεία Υπαπαντής, την οδό Σπάρτης και την πλατεία της 25ης Μαρτίου, με τους ανδριάντες των αγωνιστών του '21 και το σιντριβάνι, τα «Ψαράκια», όπως το λένε οι ντόπιοι.

Εντυπωσιακή η θέα του Mεσσηνιακού Kόλπου και ολόκληρης της πόλης από το Κάστρο.

Ακριβώς απέναντι από την Υπαπαντή θα δεις το Στρατιωτικό Μουσείο, με εκθέματα που αφηγούνται την πολεμική ιστορία της ευρύτερης περιοχής ?και εν γένει ολόκληρης της Ελλάδας. Αν θέλεις πάλι να αποκτήσεις μια κάπως πιο αντιπροσωπευτική εικόνα για την καθημερινή ζωή των Καλαματιανών, για το πώς περνούσαν τη ζωή τους το 19ο αλλά και τον 20ο αι., θα επισκεφτείς το Λαογραφικό Μουσείο. Αποκλείεται να μην το γνωρίσεις, είναι το κτίριο με τα γαλαζωπά πορτοπαράθυρα στην Αγίου Ιωάννου (Αγ. Ιωάννου & Κυριακού, ανοιχτό Τρίτη-Σάββατο 9-1, Κυριακή 10-1).

Συνεχίζεις τη βόλτα σου και άθελά σου έρχονται στο νου τα γεγονότα του 1986, όταν ο σεισμός χτύπησε την Καλαμάτα. Ψάχνεις με το βλέμμα να βρεις απομεινάρια και ερείπια και δυσκολεύεσαι. Οι Καλαματιανοί φρόντισαν να επουλώσουν τις πληγές και να καλλωπίσουν ξανά την πόλη τους. Κάποια παλιά αρχοντικά στέκουν ακόμη, όπως η κατοικία της οικογένειας Κυριακού, ενώ όλο και κάποιο νεοκλασικό θα τραβήξει την προσοχή σου.

Η παλιά και η νεότερη πόλη της Καλαμάτας.

Από την Υπαπαντή θα οδηγηθείς στην άλλη εκκλησία σήμα-κατατεθέν της πόλης, τους Αγίους Αποστόλους, όπου κατά μία εκδοχή, εδώ κηρύχθηκε η Επανάσταση στις 23 Μαρτίου 1821. Αν τώρα καθώς τη χαζεύεις, σου έρθουν στη μύτη πλανεύτρες μυρωδιές από καφέ και αρτοποιήματα, θα είναι γιατί στα δρομάκια γύρω από την εκκλησία βρίσκονται καφεκοπτεία, παραδοσιακοί καφενέδες και φούρνοι, που φροντίζουν να γεμίζουν τον αέρα της περιοχής με τις υπέροχες μυρωδιές από τα καλούδια τους.

Κάπου εδώ, στη συνοικία Παπλωματάδικα και την πλατεία Αμφείας είναι και τα πολυσύχναστα στέκια της νεολαίας. Καφέ και μπαράκια σφύζουν από ζωή ?η Καλαμάτα έχει περίπου 25.000 μαθητές και φοιτητές... και δίνουν το σύνθημα του κεφιού και της διασκέδασης μέρα και νύχτα.

Ο ναός των Αγίων Αποστόλων.

Σημείο αναφοράς, τέλος, είναι και η εμπορική οδός Αριστομένους, που ξεκινά από την 25η Μαρτίου και φτάνει μέχρι την παραλία. Το λιμάνι δεν έχει πια την έντονη κίνηση που είχε άλλες εποχές, υπάρχει όμως ακόμα το γαλάζιο κτίριο του Τελωνείου-Λιμεναρχείου, η Ντουάνα όπως την αποκαλούν εδώ, για να θυμίζει κάπως τις αλλοτινές εποχές.

Μια βόλτα κατά μήκος του λιμανιού, με τα πόδια ή το ποδήλατο, είναι ένας ιδανικός επίλογος στην περιήγηση στην Καλαμάτα, πριν χαθείς στα στενά πίσω από τα εγκαταλελειμμένα κτίρια των παλιών μύλων για να απολαύσεις ένα καλό γεύμα στη συνοικία που θεωρείται ο παράδεισος των καλοφαγάδων!

Ψαρόβαρκες αραγμένες στο λιμάνι.

Μουσείο Σιδηροδρόμων Καλαμάτας
Είναι ένα αλλιώτικο μουσείο, πρωτοπόρο στο είδος του στην Ελλάδα. Το Μουσείο Σιδηροδρόμων στην Καλαμάτα είναι το πρώτο θεματικό πάρκο που δημιουργήθηκε στη χώρα, το 1986 και εγκαταστάθηκε σε ένα κομμάτι του Δημοτικού πάρκου του ΟΣΕ, σε μια έκταση που φτάνει τα 54 στρέμματα, κάτι που έκανε και εφικτή την χωρίς προβλήματα ένταξη του μουσειακού σιδηροδρομικού υλικού στο φυσικό του τοπίο.

Τι περιλαμβάνει το Μουσείο; Ο,τι έχει να κάνει με τον κόσμο του τρένου και των σιδηροδρόμων. Πρώτα πρώτα το ίδιο το κτίριο του σταθμού, με το διώροφο σταθμαρχείο, με τέσσερις συνολικά πλατφόρμες επιβίβασης, την είσοδο καθώς και τους πάγκους αναμονής των επιβατών. Στους χώρους του μουσείου θα δεις ακόμη κρουνούς που χρησιμοποιούσαν κάποτε οι ατμάμαξες, παλιές τιμονιέρες, και ένα σωρό αντικείμενα που σχετίζονταν με την εργασία του σταθμάρχη και γενικά την καλή λειτουργία του σταθμού, όπως κλειδιά αλλαγής για τις ράγες, φανούς, στάντζες, stroppers και πολλά άλλα. Και υπάρχει και συνέχεια: επτά ολόκληρες ατμάμαξες, μια ντηζελάμαξα, ένας μεγάλος χειροκίνητος γερανός του 1890, δυο δραιζίνες, μία χειροκίνητη και μία ποδήλατη, τρία επιβατηγά οχήματα Α' θέσης -για να δεις πώς ταξίδευαν οι προύχοντες της εποχής-, πέντε οχήματα της Β' θέσης -οι πιο... οικονομικές θέσεις της εποχής- καθώς και οκτώ συνολικά φορτηγά οχήματα από διάφορους τύπους, ηλικίας από 70 έως 130 ετών. Πέρα από τα καλοδιατηρημένα εκθέματα, έχει γίνει πολύ καλή δουλειά και στον περιβάλλοντα χώρο του μουσείου, με προσεγμένους κήπους με λιμνούλες, δημιουργώντας μια πράσινη όαση στην πόλη της Καλαμάτας.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Με προνομιακή θέση στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα, το Elektra Hotel & Spa (Ψαρών & Μπουμπουλίνας, τηλ. 27210 99100, www.elektrahotelspa.gr) φροντίζει να σας παρέχει ανέσεις υψηλού επιπέδου, πρωτόγνωρες γαστρονομικές εμπειρίες στο εστιατόριό του και θέα στη θάλασσα. Στο Filoxenia Grecotel (Τέρμα Ναυαρίνου, τηλ. 27210 23166,www.classicalhotels.com) η πολυτέλεια 5* εξασφαλίζει την άψογη εξυπηρέτηση, ενώ η 300 μέτρων εντυπωσιακή παραλία εγγυάται την χαλάρωσή σας. Εξαιρετική επιλογή είναι και το city hotel Haikos (Ναυαρίνου 115, τηλ. 27210 88902, www.haikos.gr), στην παραλία της Καλαμάτας, με μοντέρνα διακοσμητική άποψη, κομψότητα και άνετους χώρους σε τρεις ορόφους. Στο Messinian Bay Hotel (Βέργα, τηλ. 27210 41001,www.messinianbay.gr) θα χαρείτε στιγμές χαλάρωσης στην παραλία της Βέργας ενώ στο πρόσφατα ανακαινισμένο Pharae Palace (Ναυαρίνου & Ρήγα Φεραίου, τηλ. 27210 94420, www.pharae.gr) θα εκτιμήσετε τον άρτιο εξοπλισμό των δωματίων, την άνεση των μεγάλων χώρων και την ιδιαίτερη διακόσμηση.

Το εντυπωσιακό αντίγραφο του πύργου του Αϊφελ στα Φιλιατρά.

ΦΑΓΗΤΟ

Χρόνια παράδοσης και πολύ μεράκι συνυπογράφουν την παραδοσιακή κουζίνα στην Ταϋγέτη (5ο χλμ. Καλαμάτας-Δήμιοβας, τηλ. 27210 24216), προσφέροντας πληθώρα επιλογών από κατσικάκι και χοιρινό με πατάτες στη γάστρα μέχρι κόκκορα χωριάτικο ή γιουβέτσι στο πήλινο. Με ντόπια υλικά και προετοιμασία του φαγητού σε ξυλόφουρνο. Από τα παλιότερα ταβερνεία της Καλαμάτας, ο Βάγιας (Καλλιπάτειρας 48, τηλ. 27210 29118) θα σας ετοιμάσει πεντανόστιμο σύγκλινο, παϊδάκια και πατάτες κομμένες στο χέρι. Αν προτιμάτε ψάρι, επιλέξτε τον Καραμάνο (Σαλαμίνος 53, τηλ. 27210 96012), για όλων των ειδών τα θαλασσινά, με συνοδεία από πλούσια ορεκτικά και καλοφτιαγμένες σαλάτες. Μια ιδιαίτερη περίπτωση είναι η Μυλόπετρα (Μπενάκη 6, τηλ. 27210 98950) που συνδυάζει καφενείο, μεζεδοπωλείο, παντοπωλείο και delicatessen. Εδώ θα βρείτε και θαλασσινό αλάτι από τις βραχώδεις ακτές της Μάνης. Τέλος, καλή ελληνική κουζίνα θα απολαύσετε και στο Κάρδαμο (Κουμουνδουράκη 8, Ιστορικό Κέντρο, τηλ. 6942 050949). Ζητήστε το χοιρινό κότσι και τις σπιτικές τηγανίτες στη σέσουλα.

Γραφική άποψη της Κυπαρισσίας με την Παλιά Πόλη της.

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Σαρρής, Στέλιος Κρητικάκης

Τριφυλία

Μια από τις ωραιότερες περιοχές στην Ελλάδα, μια απέραντη ακτογραμμή γεμάτη παραλίες, ένα ποτάμι γένους θηλυκού και άπειροι θρύλοι που χάνονται στα βάθη των αιώνων. Στην Κυπαρισσία, τα Φιλιατρά και τους Γαργαλιάνους το χτες μπερδεύεται γλυκά με το σήμερα και τα έργα του ανθρώπου συναγωνίζονται τα θαύματα της φύσης...

Καταρράκτης στη Βάλτα, μια σπάνιας ομορφιάς εικόνα στους Γαργαλιάνους.

Θρύλοι και πραγματικότητα

Η Παλιά Πόλη της και μόνο αρκεί για να την κατατάξεις στις πιο όμορφες πόλεις σ' ολόκληρη τη χώρα. Με περίπου 8.800 κατοίκους η Κυπαρισσία είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Μεσσηνίας, εκεί στις ακτές του απέραντου κυπαρισσιακού κόλπου ?ο κόλπος που αποτελεί και καταφύγιο της θαλάσσιας χελώνας καρέτα καρέτα, αποτελώντας μάλιστα τη δεύτερη σημαντικότερη περιοχή ωοτοκίας της χελώνας στη Μεσόγειο!

Η Κυπαρισσία, λοιπόν, η πρωτεύουσα του Δήμου Τριφυλίας, απέχει περίπου 255 χλμ. από την Αθήνα και γύρω στα 67 χλμ. από την Καλαμάτα. Χωρίζεται σε δύο, ουσιαστικά, οικισμούς, τη σύγχρονη Κάτω Πόλη, με ελάχιστα παραδοσιακά στοιχεία, όπου συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο κομμάτι της εμπορικής ζωής, και την Ανω Πόλη (ή Παλιά Πόλη), που αποτελεί διατηρητέο παραδοσιακό οικισμό.

Το εκπληκτικό φυσικό περιβάλλον στη Νέδα, με τα νερά, τα πανύψηλα δέντρα και τα μονοπάτια, ξεπερνά και την πιο γόνιμη φαντασία. 

Η πόλη απλώνεται στους πρόποδες του βουνού Αιγάλεω (ή Ψυχρό). Στην Ανω Πόλη, λοιπόν, θα σεργιανίσεις ανάμεσα στα παλιά λιθόστρωτα καλντερίμια, θα αρχίσεις να μετράς τις παλιές κρήνες, θα χαζεύεις τις γραφικές γειτονιές με τα αμέτρητα δείγματα βυζαντινής και ενετικής τεχνοτροπίας, τα αρχοντικά με τις πελεκημένες πέτρες, την Παζαρόβρυση, τα Δημόσια Λουτρά (το χαμάμ), και ασφαλώς το υπέροχο Κάστρο της Αρκαδιάς. Και βέβαια θα ανέβεις μέχρι τη Δεξαμενή, το ψηλότερο σημείο της πόλης, για να χορτάσουν τα μάτια σου με την ασύλληπτη θέα στον Τριφυλιακό κάμπο και να χαρείς το εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα.

Στην Κάτω Πόλη θα βρεις εστιατόρια και ταβέρνες με καλή τοπική κουζίνα, ενώ εδώ βρίσκεται και το λιμάνι της πόλης. Από εδώ θα ξεκινήσεις την «εξερεύνηση» του κυπαρισσιακού κόλπου, που απλώνεται σε μια απέραντη έκταση και χωρίζεται σε πολλές αμμουδιές, όπως ο Αϊ-Λαγούδης, το Σεργιάνι, το Σανί ή ο Καρτελάς.

Γενέτειρα προσωπικοτήτων

Οι Γαργαλιάνοι είναι άλλη μια σημαντική κωμόπολη της Τριφυλίας. Βρίσκεται 28 χλμ. περίπου νότια της Κυπαρισσίας, 65 χλμ. από την Καλαμάτα και 26 από την Πύλο.

Κάποτε αποτελούσε ορμητήριο πειρατών, λόγω της στρατηγικής της θέσης που της επέτρεπε να «επιτηρεί» ολόκληρη την περιοχή και τη θάλασσα. Σε υψόμετρο 300 μ., έχουν ωραία θέα στη θάλασσα, κυρίως από το πευκόφυτο ύψωμα του Αϊ-Λια. Στην πλατεία θα δεις τον ναό του Γενέσιου της Θεοτόκου, με την εικόνα που "όπως λέγεται" έχει ακόμα επάνω της τα σημάδια από τις... σπαθιές του ίδιου του Ιμπραήμ.

Εκεί εκκλησιάστηκε ο Μακρυγιάννης το 1821 πριν αναχωρήσει για το Ναβαρίνο.

Κοντά στην πόλη θα βρείτε τις Ιαματικές Πηγές Βρωμονεριού, την παρθένα περιοχή της Βάλτας με τους καταρράκτες και τους θολωτούς τάφους της εποχής του βασιλιά Νέστορα στην Τραγάνα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ωραίες παραλίες του Λαγκουβαρδου της Χρυσής Άμμου, του Μπάρλα και της Αγίας Σωτήρας, που τους καλοκαιρινούς μήνες -και όχι μόνο- κερδίζουν την προτίμηση των λουόμενων.

Ο πολιτισμός διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην πόλη των Γαργαλιάνων, καθώς αποτελεί έδρα αρκετών πολιτιστικών, αναπτυξιακών και αθλητικών σωματείων, καθώς και της Μπρίσκειου Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Αλλά και κορυφαίες προσωπικότητες έλκουν την καταγωγή τους από την πόλη. Από τους Γαργαλιάνους καταγόταν ο γνωστός μακεδονομάχος Τέλλος Αγρας, προς τιμή του οποίου διοργανώνονται κάθε χρόνο στην πόλη τα Αγαπήνεια.

Το γραφικό λιμανάκι της Στούπας, ένα ζωντανό θέρετρο με πιστούς φίλους.

Επίνειο των Γαργαλιάνων είναι το όμορφο ψαροχώρι της Μαραθόπολης, με το γραφικό νησάκι της Πρώτης, να στέκει απέναντι «φρουρός».

Στον Πύργο του Αϊφελ!

Στο Παρίσι  είπες;
 Οχι, στα Φιλιατρά! Το αντίγραφο του σιδερένιου Πύργου του Αϊφελ που κοσμεί την είσοδο των Φιλιατρών (14 χλμ. νότια της Κυπαρισσίας) εξακολουθεί ακόμη να προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα, οι ντόπιοι ωστόσο το έχουν συνηθίσει. Και δεν μπορείς να κάνεις κι αλλιώς: η σκηνή με τη γιαγιά που επιστρέφει από τον φούρνο με το ψωμί της ημέρας υπό μάλης, να περνά μπροστά από το σήμα-κατατεθέν του Παρισιού και να μη γυρίζει καν να το κοιτάξει, είναι στ' αλήθεια σουρεαλιστική και σίγουρα δεν τη συναντάς και πολύ συχνά.

Μάρτυρες άλλων, περήφανων εποχών, είναι οι πέτρινοι πύργοι που υψώνονται διάσπαρτοι στη μεσσηνιακή γη.

Τα Φιλιατρά, ωστόσο, δεν είναι μόνο Αϊφελ. Είναι και ένα πολύ σημαντικό εμπορικό και αγροτικό κέντρο της Τριφυλίας, χτισμένο σε μια εύφορη περιοχή γεμάτη ελαιώνες, εσπεριδοειδή, αμπέλια και άλλα καλά της μεσσηνιακής γης. Οι ντόπιοι αγαπούν πολύ την πόλη τους και πάντα βρίσκουν καινούργιους τρόπους για να την ομορφαίνουν και να ανεβάζουν κάθε φορά το βιοτικό της επίπεδο.

Περίπου 6 χλμ. από την πόλη των Φιλιατρών, κοντά στο Αγρίλι, θα δεις και το Κάστρο των Ιπποτών. Είναι ένα δημιούργημα του ντόπιου γλύπτη Χαράλαμπου Φουρναράκη -στον ίδιο ανήκει και ο Πύργος που λέγαμε πριν- ή «Harry Fournie», όπως σημειώνεται στην πινακίδα.

Το κάστρο μοιάζει να ξεπήδησε από κάποιο παραμύθι: πρόκειται για έναν δημοφιλή χώρο διασκέδασης για τα παιδιά, ένας πύργος που φαντάζει... καραμελένιος, έτσι «για να θυμίζει σε όλους με τη θωριά του τα παραμύθια που γλυκά μας έλεγε η γιαγιά μας», όπως χαρακτηριστικά γράφει και στην είσοδο. Θα το βρεις ανοιχτό καθημερινά 09:00-14:00 και 17:00 - 20:00.

Στο θηλυκό ποτάμι

«Οταν ο τράγος θα πίνει νερό απ' τη Νέδα, δε θα μπορώ να προστατέψω τη Μεσσήνη, γιατί θα πλησιάζει η καταστροφή της». Ο χρησμός της Πυθίας, όταν οι Μεσσήνιοι πολιορκούνταν ασφυκτικά από τους Σπαρτιάτες στην Είρα, στα 668 π.Χ., «έδενε» το πεπρωμένο της περιοχής με το θρυλικό ποτάμι της Νέδας, άρρηκτα συνδεδεμένο με τη ζωή των κατοίκων για αιώνες. Έτσι, οι Μεσσήνιοι δεν άφηναν τα κοπάδια τους να πλησιάζουν το ποτάμι. Ομως ο χρησμός εννοούσε άλλα. Στη Μεσσηνία λένε «τράγο» την αγριοσυκιά, κι έτσι, όταν οι ρίζες ενός δέντρο έφτασαν στη Νέδα, η Είρα έπεσε.

Η Νέδα, το φυσικό σύνορο της Μεσσηνίας με την Ηλεία, εκβάλλει στον κόλπο της Κυπαρισσίας δημιουργώντας στο πέρασμά της ένα μοναδικό καλειδοσκόπιο από χαράδρες, πεδιάδες, καταρράκτες και σπηλιές. Είναι δε τόσο καθαρά τα νερά της και τόσο αμόλυντο το φυσικό περιβάλλον, που εδώ βρίσκουν καταφύγιο αμέτρητα είδη χλωρίδας και πανίδας, από αλεπούδες, ασβούς και νυφίτσες μέχρι βίδρες, νυχτερίδες, φιδαετούς και γερακίνες. Μέχρι και κάποια ψάρια που δε ζουν στα ποτάμια αλλά στη θάλασσα «λοξοδρομούν» και μπαίνουν στη Νέδα για να αναπαραχθούν.

Πανοραμική άποψη της Καρδαμύλης, πρωτεύουσα της Δυτικής Μάνης.

Αν αγαπάς την πεζοπορία, η Νέδα προσφέρει μια ασύγκριτη ευκαιρία. Είτε για μικρές, μονοήμερες εκδρομές είτε για πολυήμερες εξορμήσεις προκειμένου να διασχίσεις το ποτάμι σε όλο το μήκος του ?από το χωριό Πέτρα μέχρι τις εκβολές στον κυπαρισσιακό κόλπο- το θηλυκό ποτάμι της Πελοποννήσου είναι ιδανικό. Θα πρέπει ασφαλώς να επιλέξεις και μια καλή εποχή που δε θα υπάρχει πολύ νερό, όπως το καλοκαίρι, όταν η στάθμη του ποταμού δεν ξεπερνά το μισό μέτρο, όμως και καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου η Νέδα είναι επισκέψιμη χάρη σε ένα ευρύ δίκτυο από γέφυρες και μονοπάτια.

Ο χρυσοφόρος τάφος και το φαράγγι των Σταλακτίτων

Ο οικισμός της Μηλιάς «σκαρφαλωμένος» στην πλαγιά του βουνού.

Την είπαν «οι Μυκήνες της Δυτικής Πελοποννήσου» και έχουν πέρα για πέρα δίκιο. Οι ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Περιστεριάς, περίπου 8 χλμ. από την Κυπαρισσία, έφεραν στο φως ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα πρωτομυκηναϊκού πολιτισμού. Τα ευρήματα ξεπέρασαν και τις πιο αισιόδοξες προσδοκίες των αρχαιολόγων: ένας επιφανειακός χρυσοφόρος τάφος, τρεις μεγάλοι χρυσοφόροι θολωτοί τάφοι (ο ένας μάλιστα εξ αυτών είναι ο μεγαλύτερος σε ολόκληρη τη Δυτική Πελοπόννησο), ένας ακόμη θολωτός τάφος που μάλλον χρησιμοποιούνταν για την ταφή πολιτών (όχι των αρχόντων δηλαδή), ένα μεγάλο ανακτορικό συγκρότημα και διάσπαρτα τμήματα κατοικιών.

Κι ακόμα αμέτρητα χρυσά αντικείμενα, κοσμήματα και στολίδια, τόσα πολλά που και τόσο καλοδουλεμένα, που οι αρχαιολόγοι μιλούν για τον απίστευτο πλούτο που είχαν μαζέψει στα χέρια τους οι άρχοντες αυτής της μυκηναϊκής πόλης αλλά και για το υψηλό επίπεδο της μεταλλοτεχνίας εκείνης της περιόδου. Αν και οι εργασίες ανασκαφής συνεχίζονται, ο αρχαιολογικός χώρος της Περιστεριάς είναι επισκέψιμος για το κοινό.

Στόχος είναι η προβολή του τόπου, σημειώνει ο δήμαρχος, κ. Δημήτρης Γιαννημάρας

Αφού περιπλανηθείς ανάμεσα στα ευρήματα, ακολούθησε το μονοπάτι που ξεκινά από τη βόρεια πλευρά του αρχαιολογικού χώρου. Μετά από μια εντυπωσιακή διαδρομή ανάμεσα από πλούσια βλάστηση και πελώρια δέντρα, που θα κρατήσει περίπου μισή ώρα, θα οδηγηθείς σε ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό.

Πρόκειται για το Φαράγγι με τους σταλακτίτες, ένας αληθινός παράδεισος για τους φυσιολάτρες και όσους αγαπούν το trekking· αν και εδώ, και να μην είσαι φυσιολάτρης, γίνεσαι! Πηγές με κρυστάλλινα νερά, γέρικα πλατάνια τόσο πυκνά που οι ακτίνες του ήλιου μετά βίας βρίσκουν μια χαραμάδα για να τρυπώσουν και να φτάσουν μέχρι το έδαφος. Και βέβαια το σπήλαιο με τους σταλακτίτες, που έδωσε και το όνομά του στο φαράγγι, άλλο ένα σπάνιο δείγμα της... δημιουργικής διάθεσης της φύσης...

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς

ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΝΗ
Μανιάτικη «κορώνα» μου

(Χορηγός θέματος: Δήμος Δυτικής Μάνης)

• Tόπος αγέραστος, εμβληματικός, πετροσπαρμένος. Η Μάνη είναι από μόνη της ένα ξεχωριστό κεφάλαιο σε ό,τι λέμε «παράδοση», δεν αντιγράφεται και δεν αντιγράφει· και η Δυτική Μάνη φανερώνει την ιδιοσυγκρασία της, μέσα από τις πόλεις και τους πύργους της.

Eίναι πρόκληση να μιλήσεις για τη Μάνη χωρίς να σε παρασύρουν τα κλισέ και οι επαναλήψεις. Το τοπίο από μόνο του σε υποβάλλει, σε προετοιμάζει για το τι θα συναντήσεις εδώ, για το πώς πρέπει να φερθείς και τι να περιμένεις. Οι πέτρινοι πύργοι που στολίζουν το μανιάτικο τοπίο είναι σιωπηλοί μάρτυρες μιας εποχής σκληρής, που μπορεί να πέρασε, μα άφησε βαθιά τα σημάδια της στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων.

Περήφανοι μα και φιλόξενοι, οι Μανιάτες θα σε καλωσορίσουν, θα σε κερδίσουν με τον ευθύ χαρακτήρα τους, θα σε πάρουν από το χέρι να σου δείξουν τις ομορφιές του τόπου τους. Αν σε αποκαλέσουν δε και «κορώνα μου», πάει να πει πως σε συμπάθησαν κιόλας!

Ο δήμος της Δυτικής Μάνης καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της λεγόμενης Εξω Μάνης, που χωρίζεται από τη λακωνική Μέσα Μάνη με την οροσειρά του Ταϋγέτου. Με πρωτεύουσα την Καρδαμύλη, η Δυτική είναι η πιο «ήπια» εκδοχή της Μάνης, με αρκετά ανεπτυγμένους τουριστικά παραθαλάσσιους οικισμούς, που προσφέρουν πολλές επιλογές διαμονής, φαγητού, διασκέδασης και δραστηριοτήτων. Αλλά και με παραλίες για όλα τα γούστα, με άμμο, με βότσαλο, με χαλίκι, όπως εσύ τη θέλεις.

Η καλύτερη αφετηρία για την περιήγηση στη Δυτική Μάνη δεν μπορεί παρά να είναι η πρωτεύουσά της, η γραφική Καρδαμύλη. Χτισμένη στην άκρη του Μεσσηνιακού Κόλπου, αρχίζει να διεκδικεί δυναμικά το δικό της μερίδιο στην προτίμηση των επισκεπτών. Με τις εντυπωσιακές πετρόκτιστες κατοικίες της, το λιμανάκι της, τα λιθόστρωτα καλντερίμια της, το πράσινο που την αγκαλιάζει απλόχερα, τις παραλίες της που η μια συναγωνίζεται την άλλη για το ποια θα έχει την... αποκλειστικότητα στις βουτιές σου, και ασφαλώς την παραδοσιακή της αρχιτεκτονική που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο.

Στην Παλιά Καρδαμύλη θα δεις ό,τι έχει απομείνει από τα ενετικά τείχη που κάποτε ασφάλιζαν την πόλη, καθώς και τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνος με το εντυπωσιακό καμπαναριό. Ξεκίνα μια βόλτα στα στενάκια της πόλης και φρόντισε να... ξεχάσεις το ρολόι σου πίσω στο δωμάτιο. Τι να το κάνεις, άλλωστε, αυτό που εδώ έχει σημασία δεν είναι να τα προλάβεις όλα, αλλά να τα χορτάσεις όλα! Οι ακτές στα Ριτσά, τη Χαλικιά, το Νέο Προάστιο και το Καλαμίτσι, με το σπίτι του παγκοσμίου φήμης συγγραφέα Πάτρικ Λι Φέρμορ, φιγουράρουν ανάμεσα στις καλύτερες παραλίες της Μεσσηνίας. Από την Καρδαμύλη, ωστόσο, θα ξεκινήσεις και για μια σειρά από κοντινές εξορμήσεις σε τοποθεσίες που θα σε μαγέψουν! Θα περιπλανηθείς στην ύπαιθρο μετρώντας πύργους και βυζαντινές εκκλησιές, θα επισκεφτείς οπωσδήποτε το φαράγγι του Ριντόμου και το πολλών χλμ. φαράγγι του Βυρού -εντάξει, δεν είναι ανάγκη να το διασχίσεις ολόκληρο!-, ενώ δεν θα παραλείψεις να έρθεις και στη Στούπα, ένα ζωντανό θέρετρο που κάθε χρόνο συγκεντρώνει πιστούς φίλους από όλη την Ελλάδα - και όχι μόνο! Το παλιό ψαροχώρι, που κάποτε δεν μετρούσε πάνω από λίγες δεκάδες κατοίκους, είναι σήμερα αγαπημένο στέκι χάρη στα καλά του εστιατόρια και τις ταβέρνες αλλά και τα μπαράκια που δίνουν το σύνθημα της διασκέδασης στη Δυτική Μάνη.

Πολύ κοντά στη Στούπα βρίσκεται η τοποθεσία της Πραστοβάς. Δε σου θυμίζει κάτι; Κι όμως, εδώ ήταν που ήρθε κάποτε ένας μεγάλος συγγραφέας για να δουλέψει σε ένα τοπικό ανθρακωρυχείο, παρέα με έναν άνθρωπο που θα τον σημάδευε για πάντα, και μαζί με αυτόν και ολόκληρη την ελληνική λογοτεχνία.

Ο Νίκος Καζαντζάκης έφτασε στην Πραστοβά το 1916 και έμεινε για δύο χρόνια, πριν εγκαταλείψει τη δουλειά, σύμφωνα με τα αρχεία της εταιρείας, διότι «το κάρβουνο δεν ήταν καλής ποιότητας με αποτέλεσμα οι εργασίες να σταματήσουν μετά από «48 δεκαπενθημερίες». Ποιο ήταν το όνομα του φίλου του; Γιώργης Ζορμπάς.

Οι πετροφρουροί της Μάνης

Το μεγαλύτερο κομμάτι της ιστορίας της Μάνης έχει γραφτεί στους πύργους της, σε αυτούς τους πέτρινους βιγλάτορες της μανιάτικης γης που γαλούχησαν αναρίθμητες οικογένειες, έγιναν καταφύγια σε καιρούς «δικηωμού» αλλά και κάστρα άπαρτα όταν κάποτε ήρθαν οι ξένοι για να πατήσουν αυτή τη γη. Λιτοί, επιβλητικοί, οι πύργοι αυτοί είναι σήμερα το σήμα-κατατεθέν της Μάνης: πολλοί από αυτούς έχουν εγκαταλειφθεί εδώ και δεκαετίες, ενώ άλλοι ανακατασκευάστηκαν και σήμερα φιλοξενούν καλαίσθητους ξενώνες και ξενοδοχεία.

Ενας από τους πιο γνωστούς στην περιοχή είναι ο Πύργος των Καπιτσίνων, στο χωριό Λαγκάδα. Πανύψηλος, υψώνεται σε πέντε ορόφους, με τις ντουφεκίστρες να στέκουν ακόμη ετοιμοπόλεμες, υπηρετώντας ακόμη τον οχυρωματικό χαρακτήρα αυτών των κτισμάτων. Στα τείχη του, όσο κι αν ψάξεις, δεν θα δεις περίπλοκα διακοσμητικά στοιχεία· δεν ήταν αυτός άλλωστε ο σκοπός του πύργου. Από το 1997 μάλιστα έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο και προστατεύεται από το υπουργείο Πολιτισμού.

Στη Λαγκάδα θα δεις ακόμη τον πύργο Οικονομέα, άλλο ένα διατηρητέο ιστορικό μνημείο των μέσων του 18ου αι. Εξαιρετικό δείγμα τοπικής αρχιτεκτονικής, είναι μάρτυρας και των πολλαπλών πολεμικών συρράξεων που έγιναν εδώ, καθώς οι εξωτερικοί του τοίχοι είναι σχεδόν διάτρητοι από τις τρύπες που προκάλεσαν οι επιθέσεις.

Ενας πύργος με βαριά ιστορία πίσω του -και ποιος δεν έχει όμως;- είναι ο πύργος των Καπετανάκηδων στη Χαραυγή, που διαθέτει μάλιστα και προνομιακή θέα σε ολόκληρο τον Μεσσηνιακό Κόλπο.

Οι Καπετανάκηδες ήταν μία από τις πιο σημαντικές οικογένειες της Μάνης, πρωτοστάτες στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, όπου διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο. Υπήρξαν επίσης και πρωταγωνιστές σε μία από τις πιο γνωστές μανιάτικες βεντέτες με την «αντίπαλη» οικογένεια των Κουμουνδούρων, οπότε ο πύργος τους αποτέλεσε πολλές φορές ασφαλές καταφύγιο μέσα στον χαλασμό της έχθρας των δύο οικογενειών. Με τρεις ορόφους, αρκετούς αποθηκευτικούς και βοηθητικούς χώρους, ο πύργος περιλαμβάνει ακόμη και μια μικρή εκκλησία, αφιερωμένη στον Προφήτη Ηλία.

Ο πύργος του Κουμουνδούρου στον Κάμπο είναι ένα ακόμη δείγμα άψογης οχυρωματικής τέχνης. Εδώ γεννήθηκε και ο πολλάκις πρωθυπουργός της Ελλάδας Αλέξανδρος Κουμουνδούρος -θα δεις και την προτομή του εδώ-, ενώ σε παραπλήσιο χώρο βρίσκεται ο μυκηναϊκός θολωτός τάφος του ομηρικού Μαχάονος, περίφημου γιατρού της αρχαιότητας -γιος του Ασκληπιού γαρ- που συμμετείχε και στον πόλεμο της Τροίας.

Η Μάνη είναι πάντα γεμάτη αποκαλύψεις
-Δημήτρης Γιαννημάρας

«Ο τόπος μας, η Δυτική Μάνη αποτελεί μια ιστορική περιοχή της Πελοποννήσου, έναν τόπο μαγευτικό και ευλογημένο», τονίζει ο δήμαρχος Δυτικής Μάνης, κ. Δημήτρης Γιαννημάρας. «Ο Δήμος Δυτικής Μάνης, με έδρα την Καρδαμύλη, μαζί με τον όμορο δήμο Ανατολικής Μάνης, που υπάγεται στη Λακωνία, συγκροτούν την ανθρωπογεωγραφική ενότητα της Μάνης.

Οι γαλαζοπράσινες ακρογιαλιές, οι κατάξανθες αμμουδιές, ο περήφανος και πολυσυζητημένος Ταΰγετος, οι πέτρινοι πύργοι, τα σπάνια αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, οι αναρίθμητες -και με τεράστιο πολιτιστικό ενδιαφέρον- εκκλησίες, τα πέτρινα μονοπάτια και καλντερίμια, οι παλιοί νερόμυλοι, τα μοναδικά ήθη και έθιμα, η ιστορία και οι επιφανείς άνδρες της πολιτικής, των γραμμάτων και των τεχνών που έλκουν την καταγωγή τους από τις τοπικές κοινότητές της την εντάσσουν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο πολιτιστικών τόπων και πόλων έλξης με ευρωπαϊκή και διεθνή εμβέλεια. Εμείς, ως νέα δημοτική αρχή, έχουμε θέσει ως στόχο τόσο την ευρύτερη προβολή του τόπου μας όσο και την επιστροφή των παιδιών μας στις ρίζες τους.

Η Μάνη, άλλωστε, δεν είναι ένας τόπος που μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι τον "ξέρει καλά": οι καινούργιες αποκαλύψεις που θα έχει σε κάθε νέα περιδιάβασή της, θα είναι εκείνες που θα τον διαψεύδουν συνεχώς...».

Στα ορεινά χωριά

Τα επίθετα περισσεύουν για να περιγράψεις τα χωριά της Δυτικής Μάνης. Λαγκάδα, Τσέρια, Μηλιά, Καστάνια, Πλάτσα, το Εξωχώρι, οι Γαϊτσες και τα Αλτομιρά- αλλά δεν είναι μόνο αυτά. 27 χωριά και 70 οικισμοί αποτελούν τη Δυτική Μάνη . Η Λαγκάδα με τους πύργους της, σωστό οχυρό για όποιον εποφθαλμιούσε τα μανιάτικα χώματα, αλλά και η Μηλιά, με τον επιβλητικό ναό της Μεταμόρφωσης και το μεγαλειώδες καμπαναριό, είναι δύο χωριά που θα αφιερώσεις αρκετό χρόνο για να ανακαλύψεις κάθε τους γωνιά. Δυο βήματα πέρα από τη Μηλιά θα βρεις και το μοναστήρι της Παναγιάς της Γιάτρισσας, τακτικό προσκύνημα για πολλούς πιστούς.

Τα Τσέρια έχουν το μεγαλύτερο υψόμετρο από τα κατοικημένα χωριά της Δυτικής Μάνης, γι' αυτό και θα ακούσεις να τα αποκαλούν και «το μπαλκόνι του Λεύκτρου». Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο του χωριού, πέρα από την τοποθεσία του, είναι και η ίδια του η διαρρύθμιση, με τους οικισμούς που το συναποτελούν να είναι χτισμένοι σε μια περίεργη κυκλική διάταξη, ασφαλώς για μεγαλύτερη προστασία.

Μην παραλείψεις να έρθεις και στην Καστάνια, ένα από τα καλύτερα οχυρωμένα χωριά, με τις πανύψηλες καρυδιές και τον πύργο Δουράκη, που κάποτε φιλοξένησε και τον ίδιο τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Κι αν είστε τυχεροί, σ' αυτή την περιήγηση στα χωριά της Δυτικής Μάνης, μπορεί να πετύχετε και τον Περικλή Μελιγκάκο, τον πλανόδιο γουρουνά από το Καρυοβούνι, που περιδιαβαίνει τα χωριά και προσφέρει επιτόπου ψητό γουρουνόπουλο, στήνοντας πολλές φορές από το πουθενά αυτοσχέδια γλέντια!

ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ:
Η Καρδαμύλη απέχει περίπου 275 χλμ. από την Αθήνα και 35 χλμ. από την Καλαμάτα. Θα έρθετε μέσω της Ε.Ο. Αθηνών-Κορίνθου-Τριπόλεως και έπειτα θα ακολουθήσετε τη διαδρομή Τρίπολης-Καλαμάτας. Από τη Καλαμάτα ακολουθήστε τη σήμανση προς Καρδαμύλη.

ΔΗΜΟΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ
Καρδαμύλη, Τ.Κ. 240 22, 27210 73265, Φαξ : 27210 64100,www.dimosdytikismanis.gr

ΔΙΑΜΟΝΗ

ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ

Δέκα ξεχωριστές κατοικίες μέσα σε έναν ελαιώνα, δίπλα στην παραλία των Ριτσών αποτελούν τις Ελιές (τηλ.: 27210 73140, www.elieshotel.gr), μια γοητευτική πρόταση διαμονής όπου η κομψότητα συναγωνίζεται το εύρος των παροχών. Με εξαιρετική θέα στη θάλασσα, ο Νότος (τηλ.: 27210 73730,www.notoshotel.gr) με 14 ανεξάρτητα διαμερίσματα καταφέρνει να δημιουργήσει ένα εντυπωσιακό σκηνικό γαλήνης και ομορφιάς. Δίπλα στη θάλασσα, σε ένα κτήμα με ελιές και κυπαρίσσια, θα βρείτε και το ξενοδοχείο Kalamitsi (τηλ.: 27210 73131, www.kalamitsi-hotel.gr) με 45 ευρύχωρα δωμάτια για όλα τα γούστα. Σπουδαία θέα στην Καρδαμύλη διαθέτει το Vardia (τηλ.: 27210 73777, www.vardia-hotel.gr) με τη μίνιμαλ διάθεση και τις απλές γραμμές, ενώ οι 4 παραδοσιακές κατοικίες του Κρυπία (τηλ.: 27210 97007, www.kripia.gr) χαρίζουν γαλήνια και ρομαντική διαμονή.

ΣΤΟΥΠΑ

Η Villa Pelagia (τηλ. 27210 77425, www.villapelagia.gr) αποτελείται στην ουσία από δύο ξεχωριστές βίλες για να διαλέξετε εσείς αυτή που σας ταιριάζει. Στον δρόμο προς το Νιοχώρι θα βρείτε και το Village Maniatiko (τηλ.: 27210 78005, www.village-maniatiko.gr), μια «συλλογή» από μικρά πυργόσπιτα χτισμένα σε κήπους, με καλαίσθητους χώρους και αυθεντική μανιάτικη φιλοξενία.

ΦΑΓΗΤΟ

ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ
Η ταβέρνα της Κυρίας Λέλας (τηλ.: 27210 73541) είναι must στην Καρδαμύλη, με τραπέζια κάτω από τις κληματαριές, καλοφτιαγμένα μαγειρευτά και εκλεκτό ψάρι. Δοκιμάστε οπωσδήποτε τον μουσακά της αλλά και το κοτόπουλο με δεντρολίβανο και δεν θα χάσετε! Επισκεφτείτε επίσης και το εστιατόριο στις Ελιές (τηλ.: 27210 73140, www.elieshotel.gr) με πετυχημένα πιάτα σχάρας και χειροποίητα ορεκτικά, ενώ αν η όρεξή σας τραβάει χειροποίητο σουβλάκι, κατευθυνθείτε στο Καλαμάκι (τηλ.: 27210 73930).

ΣΤΟΥΠΑ
Φρέσκα ψάρια και θαλασσινά θα βρείτε στο Παλιό Μποστάνι (Παραλία Καλογριάς, τηλ.: 27210 78282) καθώς επίσης και πετυχημένη κακαβιά.

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς , Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας.