Ι. Ν. Παναγίας Φανερωμένης Ξυλοκάστρου
Κατασκευάστηκε από τον ιερομόναχο Νίκονα Κοτσόβολη*
όταν διορίστηκε εφημέριος στην Περιοχή μας. Την έχτισε στο μέσο του συνοικισμού
διότι η υπάρχουσα εκκλησία ο Άγιος Γεράσιμος, που είχε ιδρυθεί από τους
Νοταράδες, ήταν μικρή και μακριά από το χωριό.
Στην αρχή βρήκε μόνο ένα
στρέμμα γης το οποίο είχε χαριστεί από την οικογένεια Καρούνη και εκείνος
αγόρασε επιπλέον άλλα τέσσερα στρέμματα και έτσι εξασφάλισε το οικόπεδο όπου
βρίσκεται σήμερα ο ναός. Αποφάσισε με την έγκριση της προϊσταμένης αρχής της
Ιεράς Μητρόπολης Κορινθίας να την κτίσει παλαιοχριστιανική, όπως ήσαν οι πρώτες
εκκλησίες επί Μ. Κωνσταντίνου. Πριν από το διάταγμα των Μεδιολάνων (323 μ.Χ.)
δεν υπήρχαν ναοί λόγω των σκληρών διωγμών και οι χριστιανοί έκαναν την λατρεία
στις κατακόμβες.
Μετά το τέλος των διωγμών οι
χριστιανοί έκτισαν τους πρώτους χριστιανικούς ναούς, τους παλαιοχριστιανικούς.
Οι χριστιανοί πήραν το σχέδιο των αρχαίων ελληνικών κτισμάτων και το μετέτρεψαν
σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Οι ναοί ήταν μακρόστενοι με στέγες, οι λεγόμενες
βασιλικές. Ο ιερέας βρήκε το ακριβές σχέδιο των παλαιοχριστιανικών ναών σε ένα
βιβλίο δύο τόμων του Αναστασίου Ορλάνδου. Το βιβλίο αυτό περιείχε εκτός από το
σχέδιο του ναού τα μάρμαρα και τα γλυπτά που υπήρχαν στις πρώτες εκκλησίες.
Ο ΝΑΟΣ:
Ο ναός αποτελείται από τα εξής μέρη:
ΠΡΟΠΥΛΟ: Το πρόπυλο που είναι στην πόρτα αποτελείται από
κολώνες με ιονικά κιονόκρανα και επίκρανα με το σταυρό για να φαίνεται ο
χριστιανικός χαρακτήρας του κτίσματος.
ΑΙΘΡΙΟ: Είναι ένας κλειστός διάδρομος με ένα αίθριο όπου
βρισκόταν η λεκάνη που έπλεναν τα χέρια τους οι πρώτοι χριστιανοί. Πολλές φορές
στη λεκάνη υπήρχε τρεχούμενο νερό για ομορφιά. Οι ορθόδοξοι το κατήργησαν το
1000 μ.Χ. ενώ οι καθολικοί το διατηρούν μέχρι σήμερα.
ΝΑΡΘΗΚΑΣ: Μετά το αίθριο εισερχόμαστε στο νάρθηκα. Είναι ένα
μακρόστενο δωμάτιο όπου τα πρώτα χρόνια έμεναν οι αμαρτωλοί που δεν έμπαιναν
στο ναό και ονομαζόταν προσκλέοντες. Ίσως αυτό το τμήμα του ναού να ονομάστηκε
έτσι από ένα μακρόστενο καλάμι.
ΒΑΠΤΙΣΤΗΡΙΟ: Από το νάρθηκα υπάρχει Πύλη στο βαπτιστήριο. Στο
βαπτιστήριο βρίσκεται η κολυμπήθρα για τις βαπτίσεις. Στο επάνω μέρος της
κολυμπήθρας υπάρχει ένα κουβούκλιο το οποίο ονομάζεται συφόριο (τάφος). Το
συφόριο υπάρχει γατί σύμφωνα με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου “Όσοι εις Χριστόν
βαφτιστήκαμε στο θάνατο του Χριστού ενταφιαστήκαμε και αναστηθήκαμε.” Ακόμα και
στην κολυμπήθρα υπάρχει το χρισμάριο, ένα μάρμαρο όπου ακούμπησαν το Άγιο Μύρο.
ΠΥΡΓΟΣ: Από το βαπτιστήριο μπαίνουμε στον πύργο. Οι
παλαιοχριστιανικοί ναοί είχαν δύο πύργους για αμυντικούς σκοπούς. Επειδή ο
Ορλάνδος δεν βρήκε παλαιοχριστιανικό πύργο να περιγράψει στο βιβλίο του ο Πατήρ
Νίκων αναγκάστηκε να φτιάξει μεσαιωνικό πύργο. Το σχέδιο του πύργου της
Παναγίας της Φανερωμένης είναι ίδιο με αυτό των πύργων του Αγίου Όρους. Οι
αρχαιότεροι πύργοι του Αγίου Όρους είναι του Φωκά και του Τσιμισκή στη Μεγίστη
Λαύρα. Οι μεσαιωνικοί πύργοι ήταν γεμάτοι χαώρες (ζεματίστρες) που είναι
φραγκικά κατάλοιπα και για το λόγο αυτό ο Πατήρ Νίκων δεν έβαλε χαώρες στον
πύργο.
ΚΥΡΙΩΣ ΝΑΟΣ: Από το νάρθηκα δια μέσου της κεντρικής (ωραίας)
πύλης μπαίνουμε στον κυρίως ναό. Ο ρυθμός της εκκλησίας είναι τρίκλητη Βασιλική
με στέγη. Το εσωτερικό του ναού χωρίζεται σε τρία κλίτη (μέρη) με δύο σειρές
από κολώνες. Στο μεσαίο κλίτος, το οποίο είναι και το πιο φαρδύ, υπάρχει ο
άμβωνας. Ο άμβωνας είναι μονόλιθος και φτιαγμένος από μάρμαρο. Εκεί καθόντουσαν
οι ψάλτες και από εκεί έκαναν και το κήρυγμα. Τον άμβωνα από τα βυζαντινά
χρόνια (περίπου από το 600 μ.Χ.) τον μετακίνησαν και τον τοποθέτησαν μπροστά
στο Άγιο Βήμα ή σε μία από τις κολώνες γιατί τον βόλευε να είναι στο κέντρο του
ναού και για τους ψάλτες έφτιαξαν τα αναλόγια (ψαλτήρια). Μετά τον άμβωνα
σταματάμε μπροστά στο τραπέζι των προσφορών. Στο τραπέζι των προσφορών άφηναν
οι γυναίκες τα δώρα (πρόσφορα, στάρια), εδώ τοποθετούσαν τα μνημόσυνα και τα
αγρολούλουδα τη αρτοκλασίας.
ΑΓΙΟ
ΒΗΜΑ: Στην
παλαιοχριστιανική εκκλησία της Παναγίας της Φανερωμένης το Άγιο Βήμα δεν
χωρίζεται με τέμπλο αλλά με ένα απλό φράγμα. Μέσα στο Άγιο Βήμα υπάρχει η Αγία
Τράπεζα πάνω από την Αγία Τράπεζα υπάρχει ένα κιβώριο χάρη μεγαλείου. Στο
κιβώριο υπάρχουν κουρτίνες οι οποίες ανοίγουν όταν γίνεται Θεία λειτουργία.
Στην Αγία τράπεζα βλέπουμε το στύλο, το Χριστό και την καλυπτήριο πλάκα που
έχει ωραία συμβολικά σκαλίσματα όπως ο Χριστός και οι δώδεκα Απόστολοι, ο
Ιησούς και τα δώδεκα αχίλλεια και το όνομα του Χριστού με τα δώδεκα περιστέρια.
Πάνω από την Αγία τράπεζα αιωρείται το αρτοφόριο που έχει σχήμα περιστεριού και
γι’ αυτό το έλεγαν και περιστερά. Η Θεία Κοινωνία της Μεγάλης Πέμπτης
φυλάσσεται στο αρτοφόριο για όλο τον χρόνο. Πίσω από την Αγία Τράπεζα βρισκόταν
η εικόνα της Δευτέρας Παρουσίας. Κάτω από αυτήν υπάρχουν τα καθίσματα (θρόνοι)
που καθόντουσαν παλιά οι κληρικοί με τον επίσκοπο. Αργότερα έβγαλαν έξω το
θρόνο του επισκόπου και κατήργησαν τους θρόνους των ιερέων γιατί όλη την
εξουσία στη διοίκηση της εκκλησίας πήρε ο επίσκοπος. Στον τοίχο πίσω από το
ιερό υπάρχει στο πάνω μέρος ο Χριστός, κάτω από αυτόν η Παναγία και πιο κάτω οι
Άγγελοι και οι Απόστολοι. Από το 1000 μ.Χ. και μετά εμείς οι ορθόδοξοι βάλαμε
την Παναγία πάνω από το Χριστό και τη λέμε Πλατυτέρα.
ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑ: Δίπλα από το Άγιο Βήμα υπάρχουν τα δυο παρεκκλήσια.
Του Αγίου Ιωσήφ και των Αγίων Θεοπατέρων Ιωακείμ και Άννης. Τα κτίρια αυτά
είναι αποθήκες, αίθουσες, δωμάτια όπου δεν συνήθιζαν να μένουν δηλαδή δεν ήταν
κοιτώνες (υπνοδωμάτια).
Η ΓΙΟΡΤΗ:
Η Παναγία η Φανερωμένη
γιορτάζει στις 23 Αυγούστου. Τη γιορτή αυτή τη λέμε εννιάμερα της Παναγίας και
αρχίζει από το δεκαπενταύγουστο και τελειώνει στις 23. Τις ημέρες αυτές
γιορτάζουμε την κοίμηση και τη σεβάσμια μετάσταση της Παναγίας. Όλες αυτές τις
ημέρες ψέλνονται τα ίδια λόγια. Η εκκλησία λέγεται Φανερωμένη λόγω της
θαυματουργής εικόνας της Παναγίας που φανερώθηκε.
*Ο Μακαριστός Αρχιμ. κυρός Νίκων Κοτσόβολης, Εφημέριος
του Ι. Ναού Παναγίας Φανερωμένης Υψηλών Αλωνίων Ξυλοκάστρου.
Ο Μακαριστός Αρχιμ. κυρός Νίκων Κοτσόβολης, γεννήθηκε στο Κοτρώνι ένα μικρό χωριουδάκι της Κοινότητας Πλάστης του τέως Δήμου Λεύκτρου της Δυτικής Μάνης. το κατά κόσμον όνομα του ήταν Παναγιώτης Κοτσόβολης τού Σταύρου και γεννήθηκε τό έτος 1922
Την 19ην Ιουλίου 2011 εκοιμήθη
εν Κυρίω ο Αρχιμ. κυρός Νίκων Κοτσόβολης, Εφημέριος του Ι. Ναού Παναγίας
Φανερωμένης Υψηλών Αλωνίων Ξυλοκάστρου.
Ο π. Νίκων χειροτονήθηκε
Διάκονος το έτος 1946 από τον Μητροπολίτη Κορίνθου Μιχαήλ και Πρεσβύτερος από
τον Μητροπολίτη Προκόπιο το έτος 1952.
Διορίσθηκε εφημέριος του
Ιερού Ναού Αγίου Γερασίμου Ξυλοκάστρου και μετά την σύσταση της ενορίας
«Παναγίας Φανερωμένης» εφημέριος αυτής.
Ήταν δραστήριος Κληρικός και
επί μία εξηκονταπενταετία διακόνησε ευόρκως, την Εκκλησία του Χριστού, καταλείποντας
φήμη άοκνου και ανύστακτου Εφημερίου, ο οποίος μέχρι της τελευτής του αναλώθηκε
στην διακονία.
Ανοικοδόμησε εξ υπαρχής το
μοναδικό μνημείο της Παναγίας της Φανερωμένης Ξυλοκάστρου κατά τα πρότυπα των
Παλαιοχριστιανικών Βασιλικών, το «κόσμημα των κοσμημάτων», όπως χαρακτηριστικά
ανέφερε στον επικήδειο λόγο, που εξεφώνησε, ο Σεβ. Ποιμενάρχης μας. Κόσμησε τον
Ι. Ναό του Αγ. Γερασίμου, ανοικοδόμησε τα παρεκκλήσια των Αγ. Φανουρίου, Αγ.
Παρασκευής και τον Νεκροταφειακό Ι. Ναό του Αγ. Νίκωνος στο Ξυλόκαστρο ως και
τον υπαίθριο μεγαλοπρεπή Ι. Ναό της Αναλήψεως του Χριστού παραπλεύρως της
Βασιλικής της Παναγίας της Φανερωμένης. Έργα μεγαλότολμα, που για να
ολοκληρωθούν απαιτούνται κόποι και θυσίες.
