Επιμέλεια Κειμένου: Μαριάννα Αδάμ Γκρόγκου
Βασίλειος Δ. Γεωργιόπουλος
Ο
μοναδικός Γιαννιώτης ασημουργός και τεχνίτης του φιλιγκράν κ. Πέτρος Μαργιολάς
που δραστηριοποιείται στην ευρύτερη περιοχή της βορειοδυτικής Ελλάδος και ένας
από τους ελάχιστους ασημουργός πανελλαδικά που ασχολείται με την τεχνική του
φιλιγκράν σε αποκλειστική συνέντευξη που έδωσε στην έγκυρη ενημερωτική σελίδα
του χωριού μας «ΠΛΑΤΥ-ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ-ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ»
μας δήλωσε πως «μπορεί η Γιαννιώτικη ασημουργία να διέρχεται μια βαθειά κρίση,
όμως είμαι πεπεισμένος ότι σύντομα θα ξαναβρεί το δρόμο της, αρκεί βέβαια να
αναδειχθεί μέσα από τις τοπικές δημιουργίες, η αυθεντικότητά και η γνήσια λαϊκή
έκφραση του τόπου μας».
Ο
Γιαννιώτης ασημουργός και τεχνίτης του φιλιγκράν κ. Πέτρος Μαργιολάς διατηρεί
ένα ζεστό και φιλόξενο εργαστήριο στα Καρδαμίτσια Ιωαννίνων, όπου εκεί με
αριστουργηματικό τρόπο και με πολύ μεράκι κατασκευάζει έργα υψηλής τέχνης με
την τεχνική του φιλιγκράν. Όπως ο ίδιος μας εξήγησε τα μοναδικά αυτά συρματερά
κοσμήματα και σκεύη, δημιουργούνται εξ’ ολοκλήρου από σύρμα στριμμένο σε
σχέδια, όλο με το χέρι, χαρίζοντας μια οπτική πανδαισία, ενώ αξίζει εδώ να
αναφέρουμε, πως οι απαρχές της συγκεκριμένης τεχνικής χάνονται στα
προχριστιανικά χρόνια.
Μολονότι,
σήμερα στα Γιάννενα λειτουργούν περίπου 90 εργαστήρια ασημουργίας που
συνεχίζουν την σπουδαία αυτή παράδοση και δημιουργούν χειροποίητα προϊόντα
υψηλής αισθητικής και καλλιτεχνικής αρτιότητας, όλα αυτά όμως τα προϊόντα
αξίζει να σημειωθεί πως παράγονται με τις παραδοσιακές τεχνικές κατασκευής του
σφυρήλατου και του σκαλιστού.
Μόλις
12 ετών και όντας μικρό παιδί, ο κ. Πέτρος Μαργιολάς μυήθηκε το 1967 από
προσωπικό μεράκι στην διάσημη και υψηλή τεχνική του φιλιγκράν, ενώ το 1972
αποφοίτησε από την τεχνική σχολή του ΟΑΕΔ στην Αθήνα. Με ιδιαίτερη οξυδέρκεια
και αγάπη κατάφερε να εκμαιεύσει κάποια κρυφά μυστικά των μαστόρων της εποχής,
αφού ως γνωστό, τα μυστικά της τέχνης κληροδοτούνταν αυστηρά και μόνο από
πατέρα και γιο, όπως άλλωστε γινόταν και στα συνάφια των περασμένων αιώνων.
Μάλιστα,
τα έργα του βρίσκονται σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη και φυσικά σε πολλές
πόλεις και πολλά μοναστήρια της χώρας μας. Παρόλα αυτά, ο προβληματισμός του κ.
Πέτρου Μαργιολά είναι εμφανής και έχει να κάνει με το γεγονός, πως οι νέοι
άνθρωποι του τόπου μας δεν ασχολούνται σήμερα με τη υψηλή και πρωτότυπη τεχνική
του φιλιγκράν. Σημειωτέον πως ο ίδιος επισημαίνει ότι είναι έτοιμος να
κληροδοτήσει τα μυστικά της μοναδικής και εξαιρετικής τεχνικής του φιλιγκράν σε
όποιον θελήσει να κρατήσει ζωντανή την παράδοση του τόπου μας.
Αξιοσημείωτο
είναι πως στο προσωπικό του εργαστήριο με πολύ μεράκι και αστείρευτη αγάπη για
την τεχνική του φιλιγκράν δημιουργεί τις καλλιτεχνίες του παρέα με τα εργαλεία
του που είναι τα τσιμπίδια, ο «τσίφτης», το ψαλίδι, ο κύλινδρος, η συρματιέρα
και η τσακίστρα, ενώ διακοσμεί τις καλλιτεχνίες του χρησιμοποιώντας τις γράνες,
τα σκουλαρίκια, τα καραφύλια και τις φόλες.
Μια
μοναδική και σπάνια πληροφορία είναι πως στην τεχνική του φιλιγκράν, το σχέδιο
δημιουργείται με σύρμα από ασήμι. Μάλιστα, ο τεχνίτης με το σύρμα κατασκευάζει
τα διάφορα μικρά τμηματάκια, που θα αποτελέσουν τελικά ένα σύνολο. Κατόπιν, τα
τμήματα αυτά θα συγκολληθούν μεταξύ τους ή θα κολληθούν επάνω σε μια πλάκα
επίπεδη ή φουσκωτή. Άλλοτε πάλι, αφού συγκολληθούν, ώστε να δημιουργήσουν
αυτοτελή σύνολα, στερεώνονται με γαντζάκια στην πλάκα. Συχνά, τα κενά στα
συρματέρα κοσμήματα συμπληρώνονται με κοχλίες από στριμμένο σύρμα. Η μοναδική
και υψηλή αυτή τεχνική του φιλιγκράν θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ πως ήταν
ευρέως διαδεδομένη ειδικά σε ορισμένα είδη, όπως σε πόρπες, ζώνες, σκουλαρίκια,
σταυρούς, δίσκους και χειρολαβές κουταλιών. Μ ε την τεχνική αυτή ο αργυρός
μεταβάλλεται σε σύρμα με την κατεργασία του επάνω σε ειδική χαλύβδινη πλάκα,
που φέρει οπές διαφόρων μεγεθών και πάχους.
Αρχικά,
ο άργυρος τοποθετείται πρώτα στη μεγαλύτερη οπή και στη συνέχεια σε μικρότερες
μέχρι να καταλήξει σε πολύ λεπτά σύρματα, που έχουν διάφορα σχήματα και πάχος ανάλογα
με τα έργα που πρόκειται να σχεδιαστούν. Έτσι, το σύρμα αυτό όταν στρέφεται
κατάλληλα, σχηματίζει διάφορα σχέδια που συγκροτούνται αναμεταξύ τους με λεπτή
ειδική κόλληση, που αποτελείται από μίγμα αργυρού, που μεταβάλλεται σε σκόνη
και ψήνεται στη φωτιά. Μάλιστα, για να γίνει σύρμα το ασήμι χρειάζεται να
λιώσουν οι πλάκες σε χυτήριο που λειτουργεί με γκάζι και έτσι λιωμένο όπως
είναι να χυθεί σε καλούπια που έχουν τη μορφή βέργας. Έπειτα, οι βέργες θα
μπουν στον κύλινδρο και θα βγουν από εκεί με μορφή σύρματος, ενώ το σύρμα δεν
έχει ενιαίο πάχος, αφού άλλα κομμάτια φτιάχνονται παχιά και άλλα λεπτότερα.
Σημειωτέον
πως στη συνέχεια δυο σύρματα από την κατηγορία των πολύ λεπτών στριμμένα και
πατημένα μας δίνουν το λεγόμενο φύλλο ή φίλι και αυτό διπλωμένο ή στριμμένο,
δημιουργεί διακοσμητικά κομμάτια που χρησιμεύουν για το γέμισμα αντικειμένων
(εσωτερικός διάκοσμος), ενώ το σύρμα χοντρότερο και μόνο χρησιμεύει για τη
δημιουργία του περιγράμματος του αντικειμένου και ενδεχόμενων διαχωριστικών
τοιχωμάτων. Όταν τα επιμέρους κομμάτια των αντικειμένων πάρουν την τελική τους
μορφή θα πρέπει να συγκολληθούν μεταξύ τους, καθώς και με το περίγραμμα. Έτσι,
όταν σταθεροποιηθούν το περίγραμμα και τα κομμάτια στην επιθυμητή μορφή με
σύρμα από κατώτερο υλικό, γίνεται η κόλληση. Ολόκληρο το αντικείμενο, αφού
πρώτα βραχεί, θα πασπαλιστεί με μια ειδική σκόνη, ενώ κοντά στο ήδη
πασπαλισμένο αντικείμενο πλησιάζουν φλόγα γκαζιού, ώστε να επιτευχθεί η
κόλληση. Στη συνέχεια, το αντικείμενο θα «ασπριστεί», θα βράσει δηλαδή στο βιτριόλι,
θα ξεπλυθεί με νερό και σόδα και τέλος θα θερμανθεί σε σχετική χαμηλή φωτιά.
Αυτή η διαδικασία θα γίνει δυο ή τρεις φορές διαδοχικά και το άσπρισμα θα έχει
τελειώσει. Το αντικείμενο θα στεγνώσει και έπειτα αφού καθαριστεί είναι έτοιμο
για το εμπόριο.
Αξίζει
να σημειωθεί ως επιστέγασμα όλων όσων αναφέρθηκαν προηγουμένως σε αυτό το
μοναδικό και αποκλειστικό αφιέρωμα στην έγκυρη ενημερωτική σελίδα του χωριού
μας «ΠΛΑΤΥ-ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ-ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ» πως
ως μοναδικός Γιαννιώτης ασημουργός που
χρησιμοποιεί την τεχνική του φιλιγκράν ο κ. Πέτρος Μαργιολάς εξασκεί ένα από τα
επαγγέλματα, που είτε δεν υπάρχουν πια, είτε υπάρχουν αλλά είναι τόσοι λίγοι
αυτοί που έχουν απομείνει, που σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα αυτή υψηλή και
πρωτότυπη τέχνη του φιλιγκράν θα χαθεί. Μάλιστα, θα χαθεί μέσα στο χρόνο και
ίσως κάποια από τα εργαλεία της δουλειάς αυτών των ανθρώπων θα τοποθετηθούν ως
σπάνια παραδοσιακά και μοναδικής ομορφιάς εκθέματα σε κάποιο μουσείο για να μας
θυμίζουν ότι κάποτε υπήρχαν δημιουργοί, που συνυπήρξαν με αυτά τα εργαλεία.
